عباسعلی وفایی - استاد دانشگاه علامه طباطبایی
محمد اسماعیل شفیع پور فومنی - دانشجوی دکتری دانشگاه علامه طباطبایی

دوران مشروطه از اعصار مهم ایران ازنظر تحول محتوای شعری است؛ چراکه دیگر نه مدیحه سرایی و شعر عرفانی، بلکه اشعار اجتماعی سیاسی با مضامین متعالی چون آزادی،وطن و... رواج داشت. تشابه عصر جدید تاجیکستان با این عصر، زمینه تعامل شعر مشروطه ایران و شعر نو این کشور را فراهم کرد. پژوهش حاضر، که به روش تحلیلی تطبیقی انجام شده است، درجهت بیان چگونگی این تعامل با هدف مقایسه تطبیقی موضوع و محتوای شعر مشروطه ایران و شعر جدیدیه تاجیکستان به بررسی وجوه اشتراک فراوان شعر این دو حب وطنی، کشور در عصرهای پیش گفته پرداخته و درنهایت به سه دسته شاعران در شاعران این دوره ها قایل شده است. ادی بالممالک فراهانی و انقلابی و مرثیه سرا درمیان شاعران جدیدیه تاجیک فطرت ایرج میرزا درمیان شاعران مشروطه ایران و ازجمله شاعران حب وطنی، و نسیم شمال و مومن قناعت ازجمله شاعران مرثیه سرا هستند و مابقی ذیل دسته شاعران انقلابی قرار گرفته اند. پس از تحلیل محتوایی و تطبیقی اشعار آنها، چنین دریافت شد که ازمیان مضامین پررنگ شعر مشروطه ایران، موضوع وطن نخستین و پرکاربردترین محتوای مشترک شعر این دو کشور است که جایگزین موضوع عشق شده است. این موضوع در اکثر اشعار شاعران ایران و تاجیکستان،بیش از بیان حب وطن به طور مطلق، به ترغیب مخاطبان به قیام علیه ظلم و تشویق بهانقلاب سروده شده و در بعضی موارد صرفا مرثیه است. آزادی، تعلیم و تربیت جدید،ادبیات کارگری و نکوهش جهل و توصیه به علم اندوزی مضامین مشترک بعدی هستند؛ضمن اینکه شواهدی درباب توجه به حقوق بشر، زنان و مسیله برابری با مردان نیز استخراج شده که در مورد اخیر (نکوهش جهل و توصیه به علم اندوزی) می گنجد.

ادبیات تطبیقی، شعر مشروطه ایران، شعر جدیدیه تاجیکستان، وطن دوستی.