معصومه باقری حسن کیاده - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان
عباس آذرانداز - مدرس دانشگاه شهید باهنر کرمان

کیومرث از شخصیت های مهم اساطیر ایران است که اسطوره زندگی وی در طول تاریخ، تحول و دگرگونی های بسیاری را پشت سر گذاشته است. در منابع پیش و پس از اسلام به عنوان نخستین انسان و نخستین شاه معرفی شده است، اما شواهد نشان میدهد که او تنها اولین انسان و شاه نیست، بلکه پیشینه او به دوره های بسیار کهن تری باز می گردد، گرچه در کهن ترین متن ایرانی، گاهان، نامی از او نیست؛ اما نشان او را می توان یافت. کیومرث در واقع، بازمانده اندیشه کهن تری است که در آن آفرینش از پیکر غول خدای اولیه شکل می گیرد و زندگی با آن آغاز می گردد. این باور در بین اغلب ملت ها وجود دارد، ولی در ایران به دلیل اسطوره زدایی زرتشت و علاقه وی به مفاهیم انتزاعی، اندیشه آغازگر اولیه هستی تقریبا از بین رفته و جای خود را به اهورا مزدا به عنوان خالق همه آنچه هست و خواهد بود، داده است. در این پژوهش تلاش شده است تا با استفاده از نظریه ماکس مولر وتطبیق اساطیر هم خانواده، به ویژه اساطیر هند، چهره بندهشی اسطوره از یاد رفته کیومرث بازسازی شود؛ سپس، با کمک نظریه ژرژ دو مزیل، ساختار سه کنشی اسطوره کیومرث به عنوان آغازگر آفرینش ایرانی مشخص گردد.

اسطوره ایرانی، اسطوره هندی، آغازگر هستی، غول خدا، نخستین انسان، کیومرث