سیدامیر جهادی - استادیار دانشگاه شهید باهنر کرمان

اندیشه اعیان ثابته و قایل شدن به وجود صور معقول و روحانی در عالم علم الهی، خود از پیشینهای دیرپا در میان عرفا، فلاسفه و اندیشمندان برخوردار است؛ اندیشه ای که در مثل افلاطون و نیز در فلسفه اشراق در قالب ارباب انواع نمود یافته است. برخی پژوهشگران بر این باورند که ابن عربی تنها شکل و رنگ تازه ای به این تفکر بخشیده و گروهی دیگر نیز بر این عقیده استوارند که همه آنچه در این باب گفته شده است، یکی است، منتها اختلاف در الفاظ و کلمات است. ابن عربی با طرح دگرباره و نوگرایانه این اندیشه، تاثیر بسیاری بر اندیشمندان معاصر و پس از خویش گذاشت؛ از جمله مولانا که از آبشخور فکری و عرفانی وی بهره برده است. از جمله موارد تاثیرپذیری مولانا، بحث اعیان ثابته است، اما مولوی روایت خاص خویش را از این مبحث پردامنه داشته و در یکی از ویژگی ها و صفات خاص اعیان با ابن عربی اختلاف نظر دارد. محل نزاع در مبحث قابلیت و استعداد اعیان ثابته رخ می نماید و دیدگاه مولانا در این موضوع خاص، با اندیشه شیخ اکبر تفاوت هایی پیدا می کند. در این نوشتار نگارنده بر آن است که با تکیه بر شواهد مربوط در آثار ابن عربی و مولانا به مقایسه و بیان اشتراکات و تفاوت های این محور فکری در اندیشه مولانا و ابن عربی اشاره نماید

اعیان ثایته، قابلیت، استعداد، ابن عربی، مولانا