جهانگیر امیری - دانشیار بخش زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی
عبدالصاحب طهماسبی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی

در این مقاله، دیدگاه ملک الشعرای بهار و جمیل صدقی الزهاوی درباره بهشت و دوزخ، مورد بررسی قرارگرفته است. بهار، وارث اندیشه های سنتی مرتجعانه جامعه خود است و به نحوی خاص، با آنها مبارزه میکند و زهاوی نیز همان شرایط را در جامعه خود حاکم میبیند. هردو با مبارزه با خرافات و ارتجاع، به شکلی طنزآمیز، جامعه خویش را به منظور بیداری مورد خطاب قرارمیدهند. قدر مسلم، این پژوهش نشان میدهد که بهار از زهاوی شد بهت متاثر است. زهاوی خود با تاثیر از رساله الغفران ابوالعلاء معری وکمدی الهی دانته، انقلابی در دوزخ را مطرح کرده و بهار، تعداد قابل توجهی از ابیات این قصیده را ترجمه و سرودهای مختصربا، هدف مشترک قصیده انقلابی در دوزخ زهاوی بیان کردهاست. وجوه مشترک و اختلاف این دو قصیده، در این نوشته عرضه میگردد.

ملک الشعرا بهار، جمیل صدقی زهاوی، طنز، بهشت و دوزخ، خرافه ستیزی.