مصطفی همدانی - دانش آموخته خارج فقه و فلسفه حوزه علمیه قم و کارشناس ارشد علوم ارتباطات

سینمای ماورا از اقسام فاخر هنر هفتم است که به منظور تجسم نمایشی پدیده های غیبی، با رویکرد تربیتی در دهه هشتاد در تلویزیون ایران طلوع درخنشده ای داشت. متاسفانه این ژانر نوظهور و متعالی با انتقادهای غیرفنی و گاهی سرکوبگرانه از عرصه هنر تلویزیون خارج شد و اکنون در رکرود به سر می برد. این گونه فاخر به همان اندازه که اهمیت فرهنگی و تربیتی دارد، همواره دارای چالش های نظری و بیانی (فنی) خاصی بوده است. یکی از چال شهای این ژانر نوظهور، داشتن نظام نشانه ای ساختمند است. نشانه های تصویری سریال های ماورایی باید قدرت معناسازی بسیار قوی ای داشته باشد و انطباق معنایی با آموزه های اسلامی از نقاط اساسی در قدرتمندی آنها است. تحقیق حاضر در تحلیلی نشانه شناختی، بازنمایی فرشته را در سریال ملکوت براساس مطالعه تطبیقی با مبانی اسلامی فرشته شناسی بررسی می کند. این مقاله ابتدا آموزه های فرشته شناختی موردنیاز را به عنوان مبنای نظری با تاکید بر قرآن کریم و آوای مفسران شیعه از فرهنگ اسلامی جمع آوری کرده و سپس با روش تحلیل نشانه شناختی براساس دو الگوی تحلیل رمزگان تلویزیونی اسلین و تحلیل هم زمانی (جانشینی: تقابلی) سوسور اشتراوس دال های معناساز سریال را بررسی می کند. مهم ترین دستاوردهای این تحقیق عبارت اند از: ارایه مبانی نشانه ای تمثیل فرشته و جهان غیبی این موجود ماویرایی در سینما براساس مبانی اسلمی فرشته شناختی؛ نقد بازنمایی فرشته در دو حوزه: یکی رمزگان تلویزیونی (از نظر چهره پردازی، شخصیت پردازی، عناصر بصری صحنه و ... ) و دیگری نقد نشانه شناختی جانشینی: تقابل شناسی (تقابل هستی تجردی فرشته با ماده و نیز هدایت او با اضلال نفس و شیطان و ...) در سریال مذکور؛ حل تعارض تمثل زیبا و زشت فرشته؛ و دفاع از انطباق داشتن گریه فرشته به عنوان یک نماد پرمعنا و قوی در تولیدات رسانه ای با موازین دینی.

فرشته، سریال ملکوت، تحلیل نشانه شناختی