علیرضا آذرپیک - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ا دبیات فارسی دانشگاه رازی کرمانشاه

ژانر و اژانه زیرمجموعه فراشعر کلمه محور در مکتب اصالت کلمه است که در سال 1377 نمونه ای از آن چاپ شد و مورد توجه اهالی ادبیات قرار گرفت. در آن زمان که نوع تفکر مینی مالیستی یعنی ایجاز و کم هم زیاد است در این ژانر تبلور یافت. در واژانه دونوع آشنایی زدایی اتفاق می افتد: ساختار شکنی از لحاظ محتوای درونی و ساختار شکنی از لحاظ فرم بیرونی. در واقع ژانر واژانه با کشف رابطه های بالقوه و پنهان کلمات و فراروی از ساختار دستور زبان فردینان دوسوسورنشانه شناس سوییسی سعی دارد: 1 اثبات کند که دستور زبان وسیله ای برای بیان و انتقال معنا است. 2- کلمه یک وجود مستقل است که خارج از زنجیره گفتار موجودیت دارد. واژانه با خصوصیاتی از جمله فراروی از دستور زبان و ساختار زنجیره گفتار، حرکت واستحاله، ایجاز، ساختار سحی و هندسی، موسیقی طبیعی کلمات و برجسته کردن بعد دیداری- نوشتاری کلمات، سعی دارد از نقش پذیری کلمات به طور مطلق و به عنوان واسطه جلوگیری کند. در این مقاله ضمن بررسی خصوصیات واژانه آن را ابتدا از منظر دو نگرش بزرگ زبان شناسی (زبان شناسی پیرس و سوسور) و سپس از نگاه مکاتب ادبی همچون داداییسم، کوبیسم، فرمالیسم و شعر کانکریت و شعر دیداری- نوشتاری مورد توجه قرار خواهیم داد.

واژانه، دستور زبان، کلمات، مکتب اصالت کلمه، فراروی، زنجیره گفتار