بهزاد مسعودی اصل - پژوهشگر دکتری معماری، پژوهشکده نظر
احمدعلی فرزین - دکتری معماری، دانشیاردانشگاه تهران
شهره جوادی - دکتری تاریخ هنر،استادیارگروه مطالعات عالی هنر، دانشگاه تهران
ناصر براتی - دکتری شهرسازی، دانشیار دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

بیان مسیله : براساس آمارهای موجود، در ایران به عنوان کانون اصلی تشیع بیش از چهارهزار امامزاده وجوددارد و در طول دوران اسلامی ایران، بناهای آرامگاهی با شکوهی جهت این امامزادگان ساخته شده که گونهویژه ای را در معماری ایران پس از مساجد تشکیل می دهند. نکته قابل توجه در مورد بسیاری از بناهایامامزادگان تاثیر اساسی آنها بر روند شکل گیری، هویت بخشی و گسترش بسیاری از شهرهای ایران دوراناسلامی است. از ای نرو با توجه به اهمیت بنیادی و اعتقادی بناهای آرامگاهی امامزادگان درایران، کنکاشو پژوهش در ابعاد مختلف منشا و نحوه پیدایش و مبانی شکل گیری و توسعه آنها از اهمیت فراوانی جهتشناخت بهتر و الگوگیری معماران حایز اهمیت است. البته لازم به یادآوری است که علاوه بر مقابر امامزادگانشیعه بسیاری از آرامگاه ها در نقاط مختلف سن ینشین ایران با همین الگوها موجود است که منسوب به صحابهپیامبر، خلفای راشدین و علمای اهل تسنن است.هدف تحقیق : واکاوی این جستار و بررسی اهمیت و جایگاه مبانی معماری مقابر متبرکه مذهبی در مکتبشیعه می تواند روزنه ای جدید در بحث معماری ایرانی-اسلامی بگشاید. و در واقع هدف اصلی پژوهش حصولاصول و مبانی معماری مقابر امامزادگان و چگونگی و شناخت اشتراکات آنها به صورت مفهومی و بصری و نهایتا استفاده از این اصول در معماری یادمانی آرامگاهی دوران معاصر به عنوان مبانی نظری است.روش تحقیق : این پژوهش به روش تحلیلی- توصیفی و با استفاده از روش تحقیق کیفی به تحلیل محتوا و درنهایت با استفاده از استنتاج به بیان اصول کلی می پردازد. جمع آوری اطلاعات از طریق مطالعه کتابخانه ای واسناد معتبر تاریخی و تحقیقات میدانی صورت گرفته است. در این راستا ابتدا پیشینه تاریخی و مبانی نظریمبحث مورد بررسی قرار گرفته، در مرحله بعد پنج نمونه از گونه های شاخص دوره های مختلف انتخاب شدهو مولفه های هندسه بنا، عناصرشکل دهنده، موقعیت مکانی، طبیعت گرایی و تزیینات در آنان مورد ارزیابی وتحلیل قرار گرفته است.نتیجه گیری : نهایتا این یافته ها، نکات قابل توجهی را در ارتباط با اصول و مبانی معماری مقابر امامزادگان نمایانساخته و بیانگر این مهم است که علی رغم وجود تفاوت زمینه ای در دوره های مختلف، فرم ها و حتی نقشمتفاوت کارکردی گونه های معماری امامزادگان، همه دارای اصولی مشترک و یکسان نظیر طبیعت گرایی،نمادگرایی، درون گرایی، مصالح مشترک بومی، هندسه چند ضلعی های منتظم، استفاده از نمادها و عناصرمقدس مذهبی نظیر چهارتاقی وکارکرد فضای جمعی هستند.

معماری امامزادگان، معماری مرگ، آرامگاه ، مبانی معماری، اماکن مقدس