محسن کیهان پور - دانشکده هنر و معماری دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران

آثار تاریخی، به جز اینکه تحت تاثیر روند طبیعی افول و زوال قرار دارند، در برخی موارد به طور کامل،قابل کنترل نیستند، همواره توسط عوامل متعدد دیگر نیز مورد تهدید و در معرض خطر هستند. از عواملشناخته شده طبیعی و اقلیمی گرفته تا برخی رفتارهای انسانی. می توان گذشته از کنش های اجتماعیروانی که در مطالعات رفتارشناسی اجتماعی (جامعه شناسی رفتاری) از آنها به عنوان وندالیسم یاد می کنند،پاره ای از رفتارهای انسانی خاص را مشاهده کرد که دارای ابعاد قابل بررسی و مهم در حوزه فرهنگ هستندو به شکلی بسیار مهم و کاملا قابل بررسی، ریشه در باورهای فرهنگی و بومی مناطق مختلف دارند وبه گونه ای عمیق مثل هر اعتقاد و باوری دیگر، برای ساکنان یک منطقه و باورمندان به آن دارای ارزشمحسوب می شوند. گاهی از اوقات، اینگونه باورهای فرهنگی و رفتارهای ناشی و متاثر از آن، به صورتمستقیم یا غیرمستقیم به تخریب آثار فرهنگی تاریخی منجر می شوند. در حوزهحفاظت از ارزش ها ومواریث فرهنگی (ملموس و ناملموس)، پرسش مهم آن است که کدام موضوع دارای اهمیت بیشتر است به تعبیر دیگر در نگهداشت کدام موضوع باید کوشش بیشتر کرد. اثر فرهنگی یا رفتار فرهنگی و آیا می توانبه صورت توامان از تخریب آثار جلوگیری کرد و هم یک رفتارفرهنگی را که اساس تعریف و غنا در منظرفرهنگیاست حفظ کرد درک این موضوع که در حفاظت از مفهوم میراث فرهنگی به ویژه مفاهیم در ارتباط با منظرفرهنگی ، پیوستی غیرقابل انکار میان عناصر و آثار تاریخی و فرهنگی و باورها و رفتارهای متاثر از آن وجود دارد، میتواند در فهم، تحلیل، معرفی آثار موثر واقع شود و در حیطه حفاظت، رفتاری مطمین تر و اصیل تری را موجب شود. با این نگاه پژوهش حاضر، سه نمونه از این رفتارها را در چند حوزه کاملا متفاوت از جغرافیای فرهنگی بزرگ و متنوع ایران مورد بررسی قرار داده است و با تشریح جنبه های فرهنگی، روانیو اجتماعی ای نگونه رفتارها، کوشش کرده با تحلیل چنین رفتاری، امکان حفاظت از موضوعات و مفاهیم مورد اشاره را بررسی کند.

وندالیسم، منظرفرهنگی، ارز شفرهنگی، باورفرهنگی، حفاظت و مرمت