صادق الهام - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه امام صادق (ع)

همانطور که در مجامع تاریخی موجود است بر تکامل پول مراحل زیادی گذشته است ازپولهای کالا گرفته تا پولهای اسکناس با پشتوانه طلا تا پول های اعتباری محض. ذهنیتغالب فقها هنگام بحث از پول به اسکناس منصرف است درحالیکه مدتهاست پدیده جدیدیبه نام پول الکترونیک جایگزین اسکناس گردیده است و عموم معاملات حتی در سطوح خردبدین وسیله انجام میگیرد. از سویی دیگر، مضاربه که یکی از عقود مهم و کاربردی در نظامبانکی بدون ربا است بنابر نظر مشهور بر دین صورت نمی پذیرد. آنچه مورد سوال است ماهیتاین پول ازاینجهت که آیا صرفا وسیله ادای دین بوده و یا خود پول محسوب میشود، میباشد و بر این اساس دین یا عین بودن آنها مورد سوال می باشد. با توجه به آنکه در بینتحقیقات موجود از سوی فقها بحث مجزایی در مورد صحت یا عدم صحت مضاربه با پول هایالکترونیک از جهت مذکور بیان نگردیده است و از سویی معاملات امروزی بانک ها تماما ازاین طریق صورت می پذیرد، اهمیت بحث را روشن می سازد.در این تحقیق تلاش بر آن است که بعد از بیان نکات مقدماتی ابتدا رکن عین بودن سرمایهمضاربه را بررسی نموده و بعد از نقد قول مخالفین با تحقیق در مورد ماهیت عینی و یا دینیپول صحت و یا عدم صحت مضاربه را نتیجه گرفت. ازآنجاکه نظر بر آن است که این پولهادر نگاه عرفی عین محسوب میگردد گرچه مضاربه بر سرمایه عینی لازم است، مضاربه با پولالکترونیک بی اشکال می باشد.

پول الکترونیک، مضاربه، معاملات بانکی، دین، ربا