شرط ارتکازی در فقه امامیه و حقوق ایران

؛ شرط به معنای عهد و التزام است و در اصطلاح تعهدی است که در ضمن عقد دیگری قرار گرفته است. مفاد شرط یا به صراحت در متن عقد ذکر می شود و یا نمی شود، اولی را شرط صریح و دومی را شرط ضمنی گویند. در رابطه با اقسام شرط ضمنی بحث شده است اما نسبت به مبحث شرط ارتکازی هیچ گونه تحقیقی صورت نگرفته است و تنها در دوران معاصر توسط برخی از فقهاء در توجیه و تبیین برخی مسایل حقوقی مورد استفاده قرار گرفته است، اما این که ماهیت و مفهوم و آثار آن در فقه و حقوق چه می باشد، بحثی مطرح نگردیده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که شرط ارتکازی شرطی است که در اذهان طرفین قرارداد رسوخ و نفوذ پیدا کرده باشد و طرفین قرارداد هرچند نسبت به آن التفات و توجه فعلی نداشته باشند، اما به گونه ای لازمه عقد می باشد. شرط ارتکازی از اقسام شرط ضمنی است و عموم ادله صحت و اعتبار شرط شامل آن نیز می گردد. برخی از آثار شرط ارتکازی را می توان در مسایلی مانند حق حبس، خیار تاخیر، خیار غبن، خیار عیب، تلف مبیع قبل از قبض، نفقه زوجه در فاصله زمانی بین عقد و عروسی، وجوب تفریغ مبیع و دیگر مسایل در قلمرو فقه امامیه و حقوق ایران مشاهده نمود.

Keywords:

شرط ارتکازی , شرط ضمنی , شرط ضمن عقد , ارتکاز عرفی , بنای عقلاء