محمود کاظمی - دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
رحیم پیلوار - استادیار دانشکده حقوق پردیس فارابی دانشگاه تهران

به رغم اینکه بخش عمده مواد قانون مدنی ایران به مال و احکام آن اختصاص پیدا کرده،مفهوم، ماهیت و احکام مال و همچنین عناصر آن صراحتا بیان نشده است. این وضع درقانون مدنی فرانسه که الهام بخش نویسندگان قانون مدنی ما بوده نیز وجود دارد؛ یعنی نخستینماده راجع به مال با تقسیم بندی و بیان انواع آن آغاز شده است. اما دکترین حقوق غرب، بهویژه در قرون اخیر تحولات چشم گیری در این زمینه به خود دیده که درخور مطالعه است. درفقه اسلامی نیز در این خصوص اختلاف نظر شدیدی وجود دارد. در این مقاله تلاش شدهمفهوم و عناصر مال و معیار تمیز آن و تحولاتی که در این خصوص صورت گرفته در دو نظام حقوق اسلام و غرب مطالعه شده و معیاری برای تمیز مال ارایه و عناصر آن بیان گرددو ثابت خواهیم کرد که مال یک مفهوم اعتباری و یک حقیقت عرفیه است نه شرعیه و معیارتمیز آن هم شخصی است.

مال، شیء، تمیز مالیت، معیار شخصی، مال عرفی