محمدعلی اسماعیلی - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم
سیدمحمدمهدی احمدی - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم

از میان معانی حجیت، سه معنا در مسیله حجیت قطع مطرح است: الف:) قرار گرفتن حد وسط، ب) کاشفیت و طریقت، ج) معذریت و منجزیت. در اندیشه شیخ انصاری، انصاف قطع به معنای اول صحیح نیست. در مورد معنای دوم، چهار دیدگاه در میان اصولیان مطرح اشت: مطابق دیدگاه اول، کاشفیت و طریقت، ذاتی باب ایساغوجی و جزء مقوم برای قطع است. اما مطابق دیدگاه دوم، کاشفیت و طریقت، مقوم حقیقت قطع است و تمام حقیقت قطع را تشکیل می دهد. دیدگاه سوم بر این اساس که کاشفیت و طریقت از لوازم قطع است. مطابق دیدگاه چهارم، کاشفیت قطع پذیرفتنی نیست. در مورد معنای سوم نیز پنج دیدگاه مطرح است: دیدگاه اول، ذاتی بودن معذریت و منجزیت برای قطع است؛ دیدگاه دوم، لازم ذاتی بودن معذریت و منجزیت است:؛ دیدگاه سوم، حکم عقلی به معذریت و منجزیت است؛ دیدگاه چهارم، اعتباری بودن معذریت و منجزیت است و دیدگاه پنجم، تبعیت معذریت و منجزیت از مولویت مولی است. نوشتار حاضر به تحلیل و بررسی این دیدگاه ها می پردازد. مسیله حجیت قطع با علم فقه نیز ارتباط تنگاتنگی دارد؛ زیرا از یک سو، مطابق دیدگاه ذاتی بودن حجیت برای قطع، امکان ردع از قطع از سوی شارع وجود ندارد، اما مباحث فقهی، مواردی یافت می شود که با علم تفصیلی متولد از علم اجمالی، مخالفت شده که با حجیت ذاتی قطع ناسازگار می نماید.

حجیت، قطع، ذاتی، طریقت، کاشفیت، معذریت، منجزیت