مسلم منصوری نژاد - دانشجوی دکتری سازه های آبی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
سید حبیب موسوی جهرمی - دانشیار دانشگاه شهید چمران اهواز
حسن کیامنش - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول
پیمان اسکافی - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهبهان

مسئله رسوب و فرایند انتقال آن از جمله مسایلی است که طی سالیان گذشته باعث شده که مشکلات و معضلات عدیده‌ای در زمینه‌های مختلف از جمله مهندسی رودخانه، مخازن سدها، سازه‌های هیدرولیکی و شبکه‌های آبیاری و زهکشی بوجود آید و هزینه‌های هنگفتی را به اقتصاد کشور تحمیل نماید و در صورتیکه این پدیده خوب شناخته نشود، امکان کاهش این هزینه‌ها وجود نخواهد داشت. لکن با توجه به ضرورتهای هر طرح لازم است برای صرفه‌جویی اقتصادی و در عین حال رفتارشناسی دقیق سیستم با توسل به مدلهای ریاضی بررسی‌های لازم انجام گرفته و راهکارهای ویژه و منطبق با شرایط طرح ارایه گردد هرچند قوانین و مبانی حاکم بر پدیده در طرحهای مختلف چندان متفاومت نمی‌باشد. پس برای مقابله با این پدیده لازم است مطالعات و بررسی‌های علمی انجام گرفته و با شناخت عوامل آن راهکارهای مناسب برای بهره‌برداری موثر انجام گیرد. هدف از این تحقیق بررسی عوامل موثر بر پدیده رسوبگذاری در محدوده سد تنظیمی-انحرافی گتوند می‌باشد. با جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز از سازمان مربوطه و ایستگاه هیدرومتری گتوند، بازه‌ای از رودخانه به طول تقریبی 1.6 کیلومتر در بالادست سد انحرافی از نظر رسوب با توجه به وجود سد انحرافی با استفاده از نرم‌افزار سه‌بعدی SSIIM شبیه‌سازی شده است. رسوب جریان برای سال 1380 مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به اینکه راندمان تله اندازی مخزن سد تنظیمی-انحرافی گتوند عددی کوچک و حدود 10٪ می‌باشد، رسوبگذاری در مخزن سد با در نظر گرفتن ساخت سد بزرگ گتوند علیا مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به فاصله نزدیک سد بزرگ گتوند علیا با سد تنظیمی-انحرافی گتوند، بعد از ساخت سد گتوندعلیا حجم زیادی از رسوبات رودخانه کارون در مخزن این سد ته‌نشین می‌شوند و به همین دلیل رسوبگذاری در پایاب این سد بشدت تحت‌تاثیر سد تنظیمی-انحرافی گتوند واقع می‌‌شود. با در نظر گرفتن راندمان تله‌اندازی مخزن سد گتوندعلیا حجم زیادی از رسوبات رودخانه کارون در مخزن این سد ته‌نشین می‌شوند و به همین دلیل رسوبگذاری در پایاب این سد بشدت تحت‌تاثیر سد تنظیمی-انحرافی گتوند واقع می‌شود. با در نظر گرفتن راندمان تله‌اندازی مخزن سد گتوندعلیا که حدود 90٪ می‌باشد و همچنین دبی خروجی سد گتوندعلیا برای کارکرد آینده، می‌توان به نکته اشاره کرد که رسوبگذاری در مخزن سد تنظیمی-انحرافی گتوند بعد از ساخت سد بزرگ گتوندعلیا بشدت کاهش یافته و یا به عبارتی دیگر رسوبگذاری از 300 هزار تن در سال (قبل از احداث سد گتوند علیا) به 30 هزار تن در سال (بعد از احداث سد گتوندعلیا) کاهی می‌یابد.

رسوبگذاری، سد تنظیمی-انحرافی گتوند، مدل SSIIM