اصغر رمضانی - دانشجوی دکتری کلام اسلامی و محقق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
علیرضا آل بویه - استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

یکی از مهم ترین مباحث مطرح در جامعه فکری مسلمانان ربط و نسبت افعال ارادیانسان با نظام افعال الهی است؛ به گونه ای که هر کدام از جریان های فکری در قبال آنموضع گرفته اند. به طور کلی در این مسیله چهار نظریه مطرح است: نظریه جبر مطلق،نظریه تفویض مطلق؛ نظریه کسب و نظریه امر بین امرین سه نظریه نخست به اهل . سنت مربوط است و نظریه اخیر ویژه پیروان اهل بیت پیامبر (ص) می باشد. مشکل سهنظریه نخست آن است که در تعارض با آموز ههای دینی است. نظریه امر بین امرین نافی جبر مطلق و تفویض مطلق است و اندیشمندان امامیه در تفسیر و تبیین آن تاکنوننظریه های مختلفی ارایه کرده اند. حکیم سبزواری از جمله کسانی است که کوشیدهاست بر مبنای اصل هستی شناختی وحدت شخصی حقیقت وجود تبیینی عقلانی از این نظریه به دست دهد. در این مقاله تبیین وی از این مسیله بررسی و نقد شده است.

جبر و اختیار، نظریه جبر، نظریه تفویض، نظریه کسب، نظریه امر بین امرین