شهرام پازوکی - دانشیار موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

در الهیات مسیحی و همچنین در عرفان اسلامی کلمه الهی به عنوان واسطه خلقتموجودات معرفی شده است. کلمه الهی در مسیحیت همان لوگوس است که عبارت های اول انجیل یوحنا درباره آن است و در عرفان اسلامی کلمه محمدیه یا حقیقت محمدیه است. اینکه حقیقت وجودی دو انسان، یعنی حضرت عیسی (ع) و حضرت محمد (ص) مبدا پیدایش دیگر موجودات است، مصادیقی از آموزه ای درمطالعات ادیان است که به نام نگرش انسان - جهانی مشهور شده است و در واقع از مشترکات عرفانی ادیان ابراهیمی اصیل است. با این حال، میان الهیات مسیحی و عرفاناسلامی در شرح و تفصیل این مطلب تفاوت وجود دارد. در مسیحیت، کلمه الهیمتجسد می شود؛ یعنی جسمانیت می یابد و در جایگاه یکی از اشخاص ثلاثه تثلیث قرارمی گیرد، ولی در عرفان اسلامی کلمه الهی متجلی می شود، بی آنکه از جایگاه تنزیهی خود بیرون آید. مقاله حاضر به شرح و تفصیل این موضوع می پردازد.

کلمه الهی، لوگوس، کلمه محمدیه، تجسد، تجلی، نگرش انسان - جهانی