علیرضا روحی - دانشیارگروه تاریخ وتمدن ملل اسلامی دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد

در هر دوره ای از تاریخ امامت شیعی، انتخاب جانشین برای امام از اهمیت ویژه ای برخورداربود. این مساله در زمان شهادت امام جعفر صادق (ع)، نیز بروز یافت. عبدالله افطح، پسر بزرگآن حضرت با ادعای امامت، شماری از شیعیان را به سوی خویش کشاند، هر چند این ادعا وهمراهی، دوام زیادی نیاورد و بنا به علل و زمینه هایی همراهانش از گرد او پراکنده شدند و بهامامت امام کاظم (ع) روی آوردند و عبدالله نیز پس از هفتاد روز از دنیا رفت. اما شکل گیریفطحیه و پیدایی جریانی متمایز از مسیر امامت شیعی، با همه کم عمقی و بی بنیگی، نیازمندتامل و واکاوی است؛ به راستی چرا شیعیان به رغم وجود نشانه هایی برای جانشینی امامصادق (ع) به چنین خطایی درافتادند. این مقاله در پاسخ به این پرسش اساسی، ضمن برشمردنمهمترین دلایل توجه عده ای از شیعیان به امامت عبدالله و ادعاهای او مبنی بر امامت خویش،فرایند تحول فطحیه و فرقه هایی که پس از آن به وجود آمدند، پرداخته و در پایان نیزبهبرجسته ترین پیروان این فرقه اشاره می کند، با این فرضیه که تشتت و تفرق در میان شیعه وگرایش به مدعیان، زاده تعلق بیش از حد آنان به خاندان رسالت و اعتماد به آنان از یک سو ونبود آگاهی گره گشا از سوی دیگر است.

امام صادق (ع) عبدالله افطح، فطحیان، امامیه، تشیع