شمسعلی تابیده - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی آمایش سرزمین، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد
حمید صابری - دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد
حسین مختاری هشی - دانشیار دانشگاه اصفهان

آمایش سرزمین که تلفیقی از سه علم اقتصاد، جغرافیا و جامعه شناسی است، شامل اقدامات ساماندهی و نظام بخشی به فضای طبیعی، اجتماعی و اقتصادی در سه سطح ملی، منطقه ای و محلی است. آمایش سرزمین از منظر برنامه ریزی، در اصل نوعی برنامه ریزی فضایی است. اما هربرنامه ریزی فضایی لزوما آمایشی نخواهد بود. عمده ترین تفاوت بین این دو الگوی برنامه ریزی را می توان در حیطه ی عمل آنها جستجو کرد. از این نظر آمایش سرزمین از شمول و حوزه عملی گسترده تری نسبت به برنامه ریزی فضایی برخورداراست و ابعاد کیفی آن برابعاد کمی غلبه دارد. در این مقاله ضمن بررسی ضرورت برنامه ریزی فضایی و آمایش سرزمین در شهرهای ایران به سابقه آن در ایران که به دهه 30 شمسی، باز می گردد پرداخته و به اهداف، مدل ها، ضوابط و فرآیند تهیه این مقوله در ایران اشاره شده است. همچنین در این پژوهش با رویکردی تلفیقی، به این پرسش پاسخ داده می شود که ترکیب و ترتیب موانع اصلی و فرعی فراروی تحقق طرح های آمایش سرزمین در بخش دیشموک شهرستان کهگیلویه کداماند. یافته های پژوهش نشان می دهد در هر دو بخش موانع اصلی و فرعی، نقش و اهمیت موانع اداری و ساختاری در بین شش مانع مورد مطالعه ( اقتصادی، جغرافیایی و سرزمینی، سیاسی و امنیتی، مطالعاتی و پژوهشی، اجتماعی و فرهنگی و اداری و ساختاری ) بخش دیشموک شهرستان کهگیلویه بسیار برجسته است. همچنین این نتیجه حاصل شد اقدامات توسعه ای انجام گرفته در بخش دیشموک بدون توجه به اصول برنامه ریزی آمایش سرزمین بوده است. همچنین توجه به قابلیت های محیطی، اجتماعی و اقتصادی متنوع بخش دیشموک، در چارچوب برنامه ریزی مبتنی بر آمایش سرزمین به توسعه ی پایدار این بخش منجر خواهد شد.

آمایش سرزمین، فرآیند آمایش سرزمین، بخش دیشموک، شهرستان کهگیلویه