علی طاهری نیا - دانشجوی کارشناسی ارشد شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
زهرا خدایی - استادیار و عضو هییت علمی واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
کیانوش حسنی - مربی و عضو هییت علمی واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

هسته ی قدیمی شهرهای ما، که حاوی تاریخ و هویت و اصالت شهری است، در برگیرنده ی محلات کهن شهر است که امروزه تحت تاثیر تغییراتی اساسی قرار گرفته اند و با ادامه ی روند موجود، روز به روز به سمت هویتی مخدوش و کمرنگ پیش می روند. این در حالی است که به سبب سبقه ی تاریخی مکان، همه ی عوامل مورد نیاز برای ایجاد زندگی از جمله پیوندهای اجتماعی، هویت کالبدی، خودکفایی اقتصادی و... در چنین محلاتی وجود دارند که تنها با داشتن نگاهی جامع می توان از این پتانسیل ها در حیات مجدد محلات تاریخی بهره برد. بافت تاریخی شهرها میراث با ارزشی است که در همه دوره های تاریخی از اهمیت و نقش خاصی در توسعه شهرها برخوردار بوده است. اهمیت نقش این گونه بافت ها امروزه نیز در توسعه شهرها مطرح است. نقش عناصر و بافت های تاریخی را می توان در زمینه های متعددی همچون توسعه ی مجدد و جذب جمعیت، توسعه گردشگری، هویت بخشی به شهرها و... دانست که کلیت منسجمی از مسایل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، جمعیتی، کالبدی و... را در کنار هم در نظر می گیرد. محله باغ پنبه در مرکز شهر قم و در داخل هسته ی تاریخی شهر واقع شده است. این محله در کنار عناصر شهری مهمی مانند؛ حرم حضرت معصومه (س)، مجموعه ی بازار و بافت تاریخی شهر قم و همچنین عناصر طبیعی مانند رودخانه قمرود واقع شده است. این مقاله با بررسی مولفه های دخیل در محله ی تاریخی باغ پنبه و با تاکید بر هدایت منابع میراثی آن، درصدد ارایه ی راهنمای طراحی شهری به منزله ی یکی از ابزارهای نوین طراحی شهری، در جهت هدایت ادامه ی حیات این محله می باشد. در این راستا توجه به کارکرد محور پیاده و سواره و تفکیک گذر تاریخی با تعریض انجام شده در پلاک های موجود و با استفاده از الگوهای متفاوت در طراحی و بکارگیری مصالح متناسب و کاربرد مصالح بوم آورد محلی مد نظر بوده است. همچنین توجه به عناصر بصری و خط آسمان گذر و سعی در ایجاد هماهنگی در ساماندهی و بهسازی کلیه عناصر کالبدی از دیگر رویکردهای طراحی شهری محور تاریخی – فرهنگی می باشد.

بازآفرینی شهری، الگوی طراحی شهری، بافت تاریخی، محله باغ پنبه، ساماندهی و بهسازی