مسعود داوری نژاد مقدم - کارشناس ارشد شهرسازی، عضو هیئت علمی موسسه آموزش عالی خاوران مشهد
محمدرضا مبهوت - کارشناس ارشد شهرسازی، مدرس گروه معماری و شهرسازی موسسه آموزش عالی خاو
عماد شریف - کارشناس ارشد شهرسازی، مدرس گروه معماری و شهرسازی موسسه آموزش عالی خاو

طبق آمار موجود در کشورهای در حال توسعه، 50 درصد جمعیت شهری در آلونکها و مناطق حاشیه نشین زندگی می کنند، که در بعضی ازشهرها این نسبت تا 80 درصد افزایش می یابد. با توسعه شهری و افزایش جمعیت شهرهای بزرگ جهان سوم، مناطق آلونک نشین و حاشیه نشین نیز به سرعت گسترش خواهد یافت. در کشور ما نیز پدیده حاشیه نشینی با رشدی سریعتر از رشد شهرنشینی به تعبیری رسمی، مواجه بوده و برآورد می شود که یک پنجم جمعیت شهری در اینگونه سکونتگاههای حاشیه ای مستقر باشند. شهر مشهد نیز بعنوان دومین شهر مذهبی جهان و نیز دومین بزرگ شهر ایران، دارای جمعیت ثابتی در حدود 2/4 میلیون تن به همراه جمعیت زائر سالانهای بیش از 12 میلیون تن با توزیع نسبی در ماههای مختلف سال است که جمعیت حاشیه نشین ناپایدار آن بیش از 730 هزار تن است که در گستره حد فاصل محدوده خدماتی تا مرز استحفاظی(حریم)، کلانشهر مشهد همانند کمربندی دور تا دور آنرا فراگرفته است. با توجه به موارد فوق، لزوم توجه به پیدایش و گسترش پدیده حاشیه نشینی در کلانشهر مشهد، مسئله ای قابل تامل بوده و بایستی با توجه به ویژگی های مذکور، هدایت و برنامه ریزی های مناسبی برای حل این مسئله مورد توجه قرار گیرد. از آنجائیکه حل مسائل مرتبط با مناطق حاشیه نشین، خود مستلزم برنامه ریزی، هدایت و کنترل این مناطق است و نیز مهم ترین گام برای هر نوع برنامه ریزی و کنترل، در وهله اول شناخت مسئله از طریق روش های علمی و منطقی است، لذا این پژوهش برآن است تا با تکیه بر مطالعات انجام شده در خصوص سکونتگاههای غیررسمی و حاشیه ای مشهد به شناخت و بررسی ویژگیهای این منطقه از ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و کالبدی بپردازد.

حاشیه نشینی، سکونتگاههای غیررسمی، آلونک نشینی