علی امینی زاده - دانشگاه حکیم سبزواری
عبدالمجید شجاع - آموزش پرورش سبزوار

جنبش سربداران که به تشکیل نخستین حکومت مردمی شیعه ایران در قرن هشتم هجری منجر شد، از جنبه های مختلف در تاریخ سیاسی اجتماعی ایران تاثیرگذار بودهاست. یکی از جنبه های این تاثیرگذ اری را می توان در جنبش های مردمی قرون هشت نه هجری جست وجو کرد. این مقاله در صدد است با بررسی بازتاب جنبش سربداران، به مهم ترین مبارزات تاریخی مردم ایران بر ضد حاکمان ظالم فاسد بپردازد. بدین منظور از منابع اختصاصی مانند تاریخ های عمومی، محلی پژوهشهای نوین به روش کتابخانه ای اسنادی استفاده شده است. یافته ها دستاوردهای پژوهش حاضر نشان می دهد که جنبش مردمی سربداران، بازتاب وسیعی در سراسر ایران داشته است؛ به گونه ای که بسیاری از مردم شهرها مناطق از جمله سمرقند، کرمان، اصفهان خرمآباد با تاسی از جنبش سربداران نام نهادن خود به عنوان سربدار، بر علیه حاکمان ظالم داخلی خارجی دست به قیام زدند که بهترین دلیل بر این مدعا، تشکیل حکومت مرعشیان در مازندران توسط سید قوام الدین مرعشی است. تشکیل این حکومت، زمینه گسترش آن را در استرآباد (به رهبری سادات هزار جریب) گیلان (به رهبری سادات آل کیا) فراهم کرد. حروفیان نیز با الگو گرفتن از جنبش سربداران توانستند بر ضد حاکمان بیگانه دست به قیام بزنند. در نهایت صفویان از اندیشه های سیاسی اجتماعی جنبش های شیعی پیش از خود تاثیر پذیرفته در پرتو بیداری مردم، توانستند ایران را یکپارچه کرده حکومت شیعی را در کل ایران برقرار سازند.

سربداران، تاثیرگذاری جنبش، قیامهای شیعی، حکومتهای شیعی.