افتخار بلارشک
سیدمحمدرضا محمودپناهی

نهضت شیعی سربداران که پس از مرگ ابوسعید بهادرخان، واپسین ایلخان مقتدر مغول شکل گرفت، از جمله رخدادهای مهم تاثیرگذار در درازنای تاریخ سرشار از فراز نشیب ایران است. در دوران حکومت آنها تشیع از مرزهای خراسان گذشت در سمرقند، کرمان شهرهای دیگر ایران نفوذ کرد. جنبش شیعی سربداران در نهضتهای شیعی سادات مرعشی در مازندران جنبش سادات کیایی در گیلان تاثیری بارز داشت. همچنین حکومت شیعی سربداران خراسان، زمینه مناسبی برای تاسیس حکومت صفویه گسترش مذهب شیعه دوازده امامی در ایران ایجاد کرد. اندیشه آرمان سربداران، ریشه گرفته از آموزه های شیعی تا اندازه ای عرفانی بود. آنچه روشن است، مکتب تشیع با تلاش تبلیغ شیخ خلیفه شیخ حسن جوری گسترش یافت. قیام سربداران در تاریخ ایران اهمیتی خاص دارد؛ با این همه در مدت کوتاه حکومت ایشان، امیران سربدار در پی بهتر کردن زندگی روستاییها طبقه محروم شهر بودند به نوعی مساوات در تقسیم عواید ثروت عمومی اعتقاد داشتند. این جنبش با آغاز کارش در خراسان نمایش توانایی مبارزه با مغولان، گرچه در مقیاس محدود، باعث ایجاد حس خودباوری در میان ایرانیان شد. به نظر می آید حرکتهایی که بعدها در مناطق هرات مناطق نزدیک به خراسان انجام شد، تحت تاثیر قیام سربداران بوده است. تاثیر نهضت سربداران بر جامعه ایران تا اندازه ای چشمگیر بود که میتوان گفت تمام نهضتهایی که درسده هشتم هجری در ایران وقوع یافت، از لحاظ ترکیب اجتماعی معتقدات تمایلات، به نهضت سربداران خراسان نزدیک تا انداز های انعکاس جنبش مزبور بود در این مقاله، برای پاسخ به این مساله که آیا قیام سربداران یک نهضت شیعی اولین حکومت اسلامی بود آیا اندیشه آرمان سربداران متاثر از اندیشه های مهدویت موعودگرایانه اسلام بود، از روش تحقیق کتابخانه ای استفاده شده است

قیام سربداران، نهضت شیعی، حکومت صفویه، اندیشه آرمان در سربداران.