ملیحه عابدینی - دانشگاه باقرالعلوم

مهدویت؛ شاکله اصلی نظام ارزشمند تشیع ناب در شمار می آید همواره از جمله مباحث بحث برانگیز قابل تامل در عرصه تاریخ اسلام در ایران زمین قلمداد میگردد که در نهضتهای قرون میانه این سرزمین تجلی ویژهایی یافت.پژوهش حاضر با عنوان واکاوی بهره مندی از اندیشه مهدویت در نهضت سربداران بر آن است تا با مداقه تجزیه تحلیل شرایط مختلف سیاسی، مذهبی، اجتماعی اقتصادی حاکم بر آن دوران، زمینه اتخاذ ایدیولوژی خاص چنین قیام هایی را به مبحث مهدوی گرایانه را کاوش نماید. در این راستا میتوان تیوری دانشمند مسیحی هرایر دکمجیان در خصوص وقوع رستاخیز قیام هایی بنیادگرایانه که در پی شکل گیری دوران بحران پدید آمدند که در سایه قدرت گیری رهبری فرهمند شکل گرفتند، تمسک جست که در ذیل آن این پرسش بنیادین را مطرح نمود که از چه روی مهدویت اندیشه مبتنی بر آن در نهضتهای اسلامی ایران آن اعصار، جلوه ایی خاص پیدا نمود.نوشتار حاضر، در حوزهی پژوهش در پی اثبات این فرضیه بر میآید که در پی ایجاد محیط بحران در جامعه ایران طی قرون هفت تا ده ق، رهبران برخی نهضت های اسلامی، همچو سربداران، پاسخ بنیادگرایانه به مشکلات موجود را در اندیشه مهدویت یافته لذا آنان به این اندیشه تمسک جستند. در این سیر، با واشکافی محیط بحران شرایط خاص آن در ایران طی قرون تا 10 هجری قمری، در تطبیق آن با نظریه دکمجیان، پاسخ بنیادگرایانه رهبران نهضت اسلامی ایرانی سربداران، با اندیشه مهدویت همراه گردید بدین سان فرضیه اصلی در پژوهش حاضر به اثبات گردید

مهدویت، سربداران، مشروعیت، تضاد طبقاتی، نهضت، صوفی گرایی.