رامونا محمدی - دانشجوی دکتری تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی - مدرس مدعو دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
سارا جهانگیری - دانشجوی دکتری تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
حسین اردلانی - عضو هیات علمی گروه فلسفه هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان

خط به عنوان یکی از مهم ترین شاخصه های هنر در دوران اسلامی، داراى جایگاه والایی بوده و برروی پارچه ها نیز کاربرد داشته است. پارچه طراز، از منسوجات نفیس و باارزش در دربار بسیارى از حکمرانان بوده است که بر روى آن، نام ها و نشان هاى خلفا از طریق سوزن دوزى یا شیوه تاپسترى نقش مى شد. این مقاله بر این است تا علاوه بر بررسى پارچه هاى طراز و مضامین و کارکردهاى آن، جایگاه و اهمیت خط نوشته را بر روی منسوجات ایران از قرون اولیه هجری تا دوران معاصر از دیدگاه بصری و گرافیکی مورد بررسی قرار دهد. بدین منظور با بررسی های تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و هنری ادوار مورد نظر و نیز با توجه به پژوهش های انجام شده درباره خط و نوشتار در پارچه در ایران اسلامی و تحلیل تصاویر پارچه هاى طراز بدست آمده از این ادوار این نتایج حاصل گشت ، که استفاده از خط و نوشتار چه در گذشته و چه در دوران معاصر در پارچه ها علاوه بر کاربرد مفهومی و زیبایی شناسانه، به لحاظ گرافیکی در ترکیب بندی پارچه ها نیز از جایگاه مهمی در کنار سایر نقوش برخوردار بوده، اما در دوران معاصر عنصر نوشتار به دلیل آشنایى هنرمندان این عرصه با دنیاى گرافیک، جایگاهى نوین وجدید یافته است. این پژوهش از نوع توصیفى بوده و با رویکرد بررسى عناصر طراحى و خط نوشته هاى پارچه هاى طرازها به انجام رسیده است.

خط نوشته، پارچه طراز، منسوجات، گرافیک.