مصطفی لعل شاطری - پژوهشگر تاریخ هنر دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام، دانشگاه فردوسی مشهد

یکی از موضوعات دارای اهمیت در دوره قاجار، بهره گیری از تکنیک چاپ سنگی برای انتشار کتاب در حوزه های گوناگون بود. امروزه یکی از مسایل مطرح در حوزه مطالعات علوم انسانی، دستیابی به نسخ چاپ سنگی اصیل در راستای دستیابی به اطلاعات علمی دقیق در جهت پژوهش های این حوزه می باشد. کتاب های چاپ سنگی شامل دو دسته می باشند: نخست کتاب هایی که در چند دهه اخیر تصحیح و منتشر گردیده ودیگر نسخه های که تاکنون اقدام به تصحیح و چاپ آن ها صورت نپذیرفته است هرچند نسخه های چاپ شده گاه موجب راحتی در امر پژوهش را فراهم می آورند. اما برای بررسی دقیق تر و گاه تطبیقی میان چندین نسخه نیاز به مراجعه و مشاهده اصل نسخه در موضوع موردنظر می باشد. از سویی دیگر، تعداد بسیاری از کتاب های چاپ سنگی نیز تاکنون منتشر نگردیده و امکان عدم دسترسی به آن ها موضوعی محسوب می گردد که یک پژوهش علمی را در میان راه متوقف و یا فارغ از استناد به آن، موجب تضعیف اثر می گردد. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش می باشد که پایگاه های دیجیتال ساز کتاب های چاپ سنگی در داخل کشور چه بوده و چگونه می توان به آن ها دسترسی یافته و مورد استفاده قرار گیرند و متعاقبا موانع گسترش این جریان چه می باشد یافته ها حاکی از آن است که درحال حاضر تعداد 4 پایگاه به صورت تخصصی، کارآمد و مستمر به ارایه کتاب های چاپ سنگی به صورت دیجیتال می پردازند که با برقراری ارتباط اینترنتی و بی نیاز از مراجعه حضوری می توان فایل کتاب موردنظر را دریافت نمود، اما حجم بسیاری از مراکز همچنان به صورت سنتی به ارایه خدمات می پردازد. از این رو، آشنایی با این مراکز و بسترسازی های لازم برای بهره گیری از این جریان، گامی موثر در راستای دستیابی به پیشرفت علمی در حوزه علوم انسانی می باشد.

چاپ سنگی، دیجیتال سازی، نمایه سازی، کتابخانه دیجیتال، مراکز آرشیوی