حسین محمدزاده - دانشیار، مرکز تحقیقات آب های زیرزمینی و ژیوترمال (متآب)، دانشکده علوم دانشگاه فردوسی مشهد

وابستگی به آبخوان های مرزی از جمله شاخص های مهم آسیب پذیری یک کشور برای توسعه پایدار بوده و با افزایش تقاضا برای آب، این آسیب پذیری افزایش می یابد. آب های زیرزمینی مرزی، به عنوان یکی ازعناصر مهم توسعه پایدار و منابع استراتژیک، می توانند به مدیریت بحران، به ویژه در کشورهای واقع در مناطق خشک و نیمه خشک، کمک شایانی نمایند. برنامه هیدرولوژی بین المللی یونسکو ( UNESCO-IHP ) در همکاری با سازمان های بین المللی و منطقه ای مختلف تحت پروژه موسوم به مدیریت منابع آب زیرزمینی مشترک بین المللی ( ISARM )، برای ارزیابی آبخوان های مرزی و تشویق کشورها به همکاری در توسعه پایدار این منابع، اقدام به تهیه فهرست جهانی نموده است. همچنین، پیش نویس قدانون آبخوان های مرزی کمیسیون قوانین بین المللی ( ILC ) رهنمودهایی را جهت استفاده، مدیریت و حفاظت از آبخوان های مشترک به طوری که آسیبی به منابع کشور غیر وارد نشود و نیز در راستای تعمیق همداری کشورها برای رفع نیازهای اقتصادی اجتماعی باشد، ارایه می نماید. از آنجایی که کشور ایران به لحاظ هیدروپلیتیکی وابسته به آب های مرزی بوده و در برخی مناطق (اغلب در نیمه غربی) در موضع بالادستی و در برخی مناطق (اغلب در نیمه شرقی) در موضع پایین دستی واقع شده است، تهیه شناسنامه آبخوان های مرزی کشور بسیار ضروری می باشد. در این پژوهش، سعی شده است، تجارب بین المللد ی، اقدامات انجام گرفته و رهنمودهای منتشر شده توسط سازمان های بین المللی در زمینه حقوق و مدیریت آبخوان های مشترک، با رویکرد تحلیلی مورد بررسی و در نهایت یک چارچوب استاندارد مرجع، به عنوان شناسنامه آبخوان های مرزی کشور، جهت گردآوری و ارایه حجم انبوه اطلاعات آبخوان های مشترک کشور ارایه گردیده است. وزارت نیرو و شرکت های آب منطقه ای می توانند، با تهیه این چارچوب استاندارد مرجع (شناسنامه) برای آبخوان های مرزی کشور، ظرفیت ها و چالش های موجود را شناسایی و نتایج آن را در اختیار مدیران، سیاست گذاران و تصمیم گیران کشور قرار دهند تا در مدیریت ملی و بین المللی آبخوان های مرزی مورد استفاده قرار گیرد.

آبخوان های مرزی، برنامه مدیریت آبخوان های مشترک بین المللی، شناسنامه آبخوان های مرزی