فرهاد خسروی بیژائم - دکترای پژوهش هنر، استادیار دانشگاه هنر اصفهان، ایران -
مینا مهدی زاده - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند، ایران -

در معماری سنتی ایران، نور طبیعی که به عنوان تنها منبع روشنایی روز بود، به تامین روشنایی محدود نشده و از نظر کیفیت بصری و زیبایی فضا نیز مورد توجه معماران بوده است. یکی از نمونه های خوب بازی نورپردازی طبیعی در معماری ایرانی را می توان در خانه های سنتی با فضاهای متفاوت آن یافت. وجود بازشوهای متنوع دیواری و سقفی در این نوع معماری شاهد این ادعاست. در این مقاله روش های نورپردازی فضاهای منتخب خانه آراسته و خانه پردلی در بیرجند که از نظر شکل هندسی فضا، وضعیت و موقعیت نورگیر، محل قرارگیری در مجموعه و کاربری فضا متفاوت هستند، بررسی شده است. روش مطالعه در این پژوهش با توجه به موضوع مورد بحث به صورت توصیفی - تحلیلی انجام شده و شیوه گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه ای و تحقیقات میدانی می باشد. در این بررسی، شرایط نورپردازی و شرایط گرمایی فضاهای اصلی خانه، شامل اتاقی با نورگیر سقفی و اتاق هایی دارای در _ پنجره (سه دری، پنج دری) مورد بررسی قرار می گیرد. نتایج نشان دهنده تاثیر تنوع نورگیری فضا و روشنایی و تزیینات آن و چگونگی تامین نور که تحت تاثیر موقعیت محل و چگونگی ارتباط با فضاهای پیرامون و نوع عملکرد آن قرار می گیرد.

خانه های تاریخی، نورگیر سقفی، تامین نور، بیرجند