علی حسن زاده - عضو هیئت علمی و معاون پژوهشی - پژوهشکده پولی و بانکی، بانک مرکزی ج.ا.ا.
پرویز خسروشاهی - کارشناس ارشد اقتصاد و مشاور رئیس کل بیمه مرکزی ایران

دارایی‌ها و بدهی‌های نهاد شهرداری، عمومی است؛ بنابراین بر اساس نظریه‌های اقتصادی و مالیه‌ی عمومی، منابع لازم برای سرمایه‌گذاری‌های آن باید از راه دریافت مالیات از شهروندان تأمین گردد و در برابر، منافع خصوصی و اجتماعی حاصل از این سرمایه‌گذاری‌ها به تأمین‌کنندگان مالی آن (مالیات‌دهندگان) تخصیص یابد. درباره‌ی تأمین مالی هزینه‌های جاری تولید و عرضه‌ی کالاها و خدمات شهرداری‌ها، رویکرد نظری در مورد کالاها و خدمات خصوصی و عمومی متفاوت است. شهرداری‌ها درباره‌ی تأمین مالی هزینه‌های جاری تولید و عرضه‌ی کالاها و خدمات عمومی ناچار به بهره‌گیری از ساز و کار مالیات‌گیری، مانند تأمین مالی منابع سرمایه‌گذاری خود هستند. اما درباره‌ی کالاها و خدمات خصوصی می‌توانند بهای کالاها و خدمات تولیدی را از مصرف‌کنندگان ذیربط دریافت نمایند. این گونه از کالاها و خدمات، وجود آثار خارجی مثبت و یا نیاز به تولید کالاهای با ارزش فرهنگی و هنری (در کل موارد شکست بازار)، سبب می‌شود که شهرداری‌های در برخی موارد نیازمند یارانه و در نتیجه بهره‌برداری از مالیات محلی باشند. نکته‌ی مهمی که در این زمینه اغلب از دیدگاه نظری پنهان می‌ماند، عدالت اجتماعی است. غفلت از این موضوع، سبب محروم شدن شهروندانی که توان پرداخت مالیات ندارند، از بهره‌برداری از کالاها و خدمات تولیدی شهرداری خواهد شد. برای از میان برداشتن این مشکل، از ابزار مالیات‌های محلی تصاعدی و کمک‌های مالی بدون عوض دولت به شهرداری استفاده می‌شود؛ تا در مقوله‌ی گردآوری مالیات و هم‌چنین در دریافت بهای کالاها و خدمات شهری، معافیت‌ها و تخفیف‌های متناسب برای این دسته از شهروندان در نظر گرفته شود. حال با توجه به این کار، این مقاله با بهره‌برداری از پایه‌های نظری پیرامون شیوه‌های تأمین مالی شهرداری‌ها و هم‌چنین بررسی تجربه‌ی شهرداری‌های شماری از کلانشهرهای دنیا، به بررسی و تجزیه و تحلیل عملکرد درآمدی شهرداری تهران پرداخته و در پایان الگویی برای تأمین مالی و خدمات شهری در تهران پیشنهاد می‌کند.

کارایی بخشی، شهرداری، یارانه، هزینه، مدل‌های تأمین مالی