محدثه ابراهیمی وشکی - دانش آموخته کارشناسی ارشد طراحی شهری،دانشگاه هنر اصفهان، ایران-
محمود قلعه نویی - دانشیاروعضو هییت علمی گروه شهرسازی دانشگاه هنراصفهان ایران

اهمیت انکار ناشدنی آرامش و خلوت و نقشی که تعریف حدود و قلمروها در فضاهای شهری بر حصول به امنیت روانی و استفاده بیشتر مردم از فضاهای شهری دارد، دلیلی است بر مروری جامع بر مطالعات صورت گرفته خصوصا در داخل کشور (به دلیل اهمیتی که موضوع فرهنگ هر جامعه بر چگونگی تعریف قلمرو ها درآن جامعه و فضاهای شهری موجود در آن دارد) جهت بیان عوامل موثر بر قلمرو. با مطالعه صورت گرفته عامل جمعیت بر دسته بندی های انجام شده توسط صاحبنطران (عوامل کالبدی، کارکردی، فرهنگی، اجتماعی، ادراکی- روانی، زمان) اضافه شده است و مجموع این عوامل در سه دسته عینی، ذهنی، و زمینه ای جای داده شده اند و عامل جمعیتی (تعداد جمعیت مردمانی که از یک فضای شهری استفاده می کنند تا آن فضا دارای حریم و قلمرو بالا یا پایینی باشد)، بعنوان عاملی مشترک در دو زمینه عینی و ذهنی پیشنهاد می شود. روش تحقیق بصورت مصاحبه و مشاهده و مطالعات میدانی و نیز با بهره گیری از منابع و کتب اصلی در این زمینه بوده است. مطالعه میدانی در محور جویباره بعنوان محوری که در هسته تاریخی شهر اصفهان قرار داشته است صورت گرفته است و علت این انتخاب، علاوه بر اهمیت این محور و ارزشمندی آن برای مطالعه به دلیل وجود نشانه های تاریخی فرامنطقه ای و نیز بافت با ارزش تاریخی و از نظر کالبدی با کیفیت، وجود عوامل کالبدی موثر بر قلمرو در این محور و نیز در دسترس بودن برای نگارنده این تحقیق بوده است. در پایان این مطالعه، ضمن ارایه دسته بندی جدید از عوامل موثر بر قلمرو، از طریق مشاهده و مصاحبه با ساکنین و تطبیق عناصر کالبدی و معماری موجود با الگوهای ارایه شده توسط صاحب نظران که از نظر کالبدی معرف قلمرو می باشند، میزان قلمرو و رفتار قلمرویی در محور جویباره بعنوان نمونه مورد مطالعه، بالا ارزیابی شده است. باتوجه به اهمیت مسیله قلمرو در ارتقاء کیفیت زندگی، باید کوشید تا در فضاهای ساخت جدید این مسیله بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.

قلمرو، رفتار قلمرویی، خلوت، جویباره