فاطمه اکبری سلطان باجی - دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد اسلامی، واحد گرمسار

بی گمان اسلوب رجزیکی ازارکان بنیادین در نبردهای دوره جاهلیت نزد قوم عرب قبل از اسلام بوده است.سرودن در این قالب کهن و هنری دلایل و کارکردهای گوناگونی داشته است که می توان به ایجادرعب دردلدشمن،وروحیه دادن به سپاه خودی و مانند این ها اشاره کرد. ماهیت بحر رجز در ادب عربی و انگیزه استفاده ازآن به همراه تغییر قالبی و به ویژه تغییرات معنایی آن از اموری به شمار میروندکه باید برای آشنایی با فرهنگ وباورهای عصر جاهلی و دوره اسلامی، مورد بحث و بررسی دقیق و مستقل قرار گیرد. زیرابامقایسه رجزپیشازاسلام وپس از آن تغییراتی شگرف درمضامین آن به چشم می خوردومفاهیمی مانندجنگ در راه رضای الهی،صبر، وفا، یاری پیامبر (ص) وایمه (ع)و ... به جای مفاهیمی چون قتل وخونریزی،غارت وتفاخربه قوم و قبیلهوهجو وذم و ... بکاررفته است. نگارنده در این پژوهش باتحلیل ومقایسه میان رجزهای عصر جاهلی و مواردموجود در سده اول عصر اسلامی، بینشی جامع نسبت به اوضاع زمان و فرهنگ حاکم بر این آثار نغز ادبیوچگونگی تکامل آن از نگاه زمینی به نگاه ملکوتی و از رذایل به فضایل، به خواننده داده است. و نیز با دادن بصیرتیشایسته در بیان سیر تاریخی تحول رجز، مخاطب را در کسب عنصر بیداری و آگاهی از جریان های اجتماعی وگاه انحرافی و نفاق آلود یاری نموده است.

رجز، تحول، معانی، ارزش