محسن اکبرزاده - پژوهشگر دکتری معماری، دانشگاه هنر اصفهان

مروری بر تجارب طراحی و ساخت مساجد در پهنه کشورهای اسلامی نشان می دهد که حتی در عناصر تقریبا مشترک مانند حیاط های مرکزی، تفاوت های جدی و بنیادین وجود دارد. شاید مرور تصاویر بتواند تمایز و تشابه آرایه ها را بازنمایی کند، اما آنچه باعث تفاوت در گونه های معماری می شود، ته رنگی است که به تمام این تمایزات ظاهری صورت بخشیده است. مساجد مراکش برای مخاطب ایرانی از آن نظر قابل توجه به نظر می رسد که بدون نشانه هایی چون گلدسته های جفت و ایوان های عمیق، تنها با شبستانی در کنار یک مناره مکعبی شکل، توانسته اند الگویی پایدار و پذیرفته شده در تجربه خلق فضاهای عبادی اسلامی به شمار آید. از این نظر توجه به تمایزات ته رنگ این مساجد می تواند وضعیت هایی را تبیین کند که بستر بروز و یا گاهی تحت تاثیر این عناصر ظاهری متمایز خلق شده است. از این رو در این مقاله تنها به بررسی مولفه هایی می پردازیم که به ساختار کلی مسجد شکل داده اند و رجوع به اجزاء نیز تنها با هدف شناخت این کل صورت گرفته و بررسی موضوعی اجزا در دستور کار نیست. از این رو با بررسی ساختار هندسی ته رنگ، نحوه مواجه مسجد با بافت شهری، جانمایی مناره ها و رابطه صحن ها و شبستان ها به این کلیت تعین می بخشیم.

مسجد, ته رنگ, مراکش, قبله, مناره