نصرالله محبوبی صوفیانی - دانشیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی اصفهان

توسعه جوامع انسانی و به همراه آن توسعه ناپایدار صنایع و دیگر عوامل تامین کننده نیازهای بشر، مساله حفاظت از محیط زیست در مقابل پسماندها و آلاینده های طبیعی یا مصنوعی حاصل از فعالیت های انسانی را اجتناب ناپذیر نموده و نگرانی های زیادی را با خود به همراه داشته است. آلاینده های محیطی در هوا، آب، خاک، رسوبات، غذا و محصولات مصرفی وجود دارند و از طریق خوردن، تنفس و تماس پوستی وارد بدن موجودات و جذب در جریان خون شده و به صورت مستقیم و غیر مستقیم بر عملکرد فیزیولوژیک آنها تاثیر می گذارند. در این میان، گونه های آبزی بیشتر در معرض اغلب آلاینده ها هستند؛ چرا که مقصد نهایی بیشتر آلاینده هایی چون پساب های شهری، کشاورزی و صنعتی محیط های آبی هستند. از جمله این آلاینده ها فلزات سنگین و ترکیبات شیمیایی مصنوعی هستند که به دلیل سمیت و تجمع آنها از طریق Biological Magnification هم به تنوع زیستی و هم به اکوسیستم آسیب وارد میکنند. پاره ای از این آلاینده ها که تحت عنوان ترکیبات مخرب سیستم غدد درون ریز Endocrine Disrupting Chemicals (EDC’s) شناخته شده اند، می توانند غدد درونریز زیستمندان مختلف آبزی را تحت تاثیر قرار داده و موجب بروز مشکلاتی در رفتارهای تولید مثلی، اندام های تولید مثلی، کیفیت گامت های جنسی، پتانسیل تولید مثلی، رشد و توسعه، ایمنی و سایر مسایل مربوط به جانوران و حتی انسان شوند. این ترکیبات اساسا می توانند از طریق تداخل در عملکرد هورمون ها به ویژه هورمون های جنسی تاثیر خود را بر جمعیت موجودات آبزی القاء نموده و ضمن تغییر ساختار گونه ها موجبات برهم خوردن تعادل اکولوژیک، کاهش تنوع زیستی و ناپایداری جوامع آبزی و تخریب نهایی آنها گردد. در این ارایه سعی خواهد شد که نقش آلاینده های محیطی و آثار جانبی آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.

آلاینده های محیطی، آبزیان