ناصر نیکوبخت - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس
مسعود حسنی - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس
ثوراله نوروزی داودخانی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس

تصوف اسلامی به عنوان یک حرکت اجتماعی تاثیرگذار در جوامع اسلامی، همواره توجه صاحب نظران را به خود جلب کرده است. براساس علم جامعه شناسی امروز، آیا این حرکت شتابنده و موثر با جریان های اجتماعی معاصر قابل مقایسه است ویژگی های مشترک و متمایزکننده هر یک کدام است آیا می توان تصوف را یک جنبش اجتماعی دانست حرکت تصوف اسلامی، ابعاد اجتماعی گسترده ای دارد و به ویژه برخی زمینه های اجتماعی در ظهور و گسترش آن، نقش بسیار مهمی داشته است. همین اثر باعث شده که برخی، حرکت تصوف اسلامی را در بنیان خود، جریانی اجتماعی بدانند و عده ای نیز از آن با عنوان جنبش اجتماعی یاد کنند. مفهوم جنبش اجتماعی از مباحث پیچیده و پر تناقض در جامعه شناسی سیاسی جدید به شمار می رود. بررسی ها نشان می دهد که تصوف اسلامی، باوجود داشتن برخی وجوه اشتراک با جنبش های اجتماعی، در چندین شاخصه مهم، با آنها مغایرت دارد. همچنین نوع حرکت تصوف اسلامی با بسیاری از قیام ها و شورش های جهان قدیم نیز قابل انطباق نیست.

جنبش های اجتماعی, عرفان, تصوف, تاریخ تصوف, جامعه شناسی