سکینه خان سالاری - عضو هیات علمی پژوهشکده هواشناسی و علوم جو
عباس رنجبرسعادت آبادی - عضو هیات علمی پژوهشکده هواشناسی و علوم جو
لیلا محدیان محمدی - کارشناس ارشد اداره هواشناسی استان تهران
مجید گزلخو - کارشناس ارشد اداره هواشناسی استان تهران

آلودگی هوا با توجه به اثرات زیانبار آن، بهخصوص بر سلامت انسانها یکی از مشکلات اساسی شهرهای صنعتی و بزرگ از جمله شهر پرجمعیت تهران مطرح استبنابراین. شناخت شرایط جوی که منجر به انباشت بیشتر این آلاینده ها و یا افزایش آنها می شود، میتواند در مدیریت سازمانهای تصمیم گیرنده تاثیر قابل توجهی داشته باشددر. این مطالعه بر اساس شدت و تداوم شدت شاخص استاندارد آلودگی هوبا توجه به فصل رخداد آن، در بازه زمانی 1389-1397 تعداد 47 دوره آلودگی هوا در شهر تهران شناسایی و از دیدگاه همدیدی و ترمودینامیکی، الگوهای فصلی شناسایی شده است. نتایج بررسی حاکی از استقرار سه الگوی همدیدی متفاوت در فصلهای مختلف سال است که منجر به افزایش پتانسیل آلودگی در شهر صنعتی و پرجمعیت تهران شده است. در این الگوها عامل آلاینده اصلی ذرات معلق با قطر ایرودینامیکی کمتر از 2/5 و بزرگتر از 10 میکرومتر است. بر این اساس الگوی زمستانه و پاییزه بیشترین فراوانی را در بین سه الگوی شناسایی شده شامل میشود و معمولا تداوم دوره طولانی مدت و با شاخص آلودگی بالا نیز میباشددر. این الگوی فصل سرد، استقرار همزمان پشته در تراز میانی وردسپهر و پرفشار سیبری در سطح زمین و در نتیجه حرکات نزولی و نیز ناچیز بودن میدان باد افقی بخصوص در ترازهای نزدیک به سطح زمین همراه با وارونگی دما مشاهده میشود که منجر به افزایش انباشت آلاینده ها میگردد. با افزایش دما و تضعیف پرفشار که معمولا با نفوذ ناوه در سطوح میانی وردسپهر و افزایش شدت میدان باد افقی بهویژه در سطوح زیرین همراه است آلودگی هوا کاهش مییابد.

الگوهای جوی؛ آلودگی هوا؛ کلانشهرتهران؛ شاخص استاندارد آلودگی هوا