پرویز حسین طلایی - استادیار گروه تاریخ دانشگاه شهید باهنر کرمان
داریوش سنجری پور - کارشناس ارشد علوم اجتماعی دانشگاه تهران

در طول تاریخ ایران به­ویژه دوره ساسانی، شماری از نخبگان دینی، سیاسی و اجتماعی که قصد داشتند در ساختار جامعه اصلاحاتی انجام دهند، قربانی بستر اجتماعی نامساعد همان شرایطی شدند که عزم اصلاح آن را داشتند؛ از جمله این نخبگان می­توان به مانی اشاره کرد. اینکه چه مشخصه­هایی مانی را جزو نخبگان قرار داده است و چرایی و چگونگی حمایت و طرد وی به وسیله شاهان ساسانی یا به عبارتی تحلیل پیوند و گسست به وجود آمده میان آنان، در چارچوب نظریه نخبگان ویلفردو پارتو، هدفی است که این تحقیق بر آن استوار است. روش تحقیق از نوع توصیفی – تحلیلی است. این پژوهش نشان خواهد داد که مانی با توجه به اوضاع مختلط فرهنگی، مذهبی و سیاسی زمانه خود، آیینی را که تا حدودی از التقاط با سایر ادیان به وجود آمده بود، بنیان گذارد. این آیین در ابتدا مورد توجه شاپور یکم قرار گرفت که درصدد فرمانروایی بر ایران و انیران بود؛ چراکه ادیان و مذاهب همه شاهنشاهی را دربرمی گرفت و سبب یکپارچگی در قلمرو شاهنشاهی می شد؛ در ادامه بهرام یکم، بزرگان و درباریان، وجود مانی را نه فقط به خاطر ترس از جانشینی پادشاه، بلکه به خاطر حسد به علم، توانایی، دارندگی ها و محبوبیت وی برنتابیدند و او را به قتل رسانیده و پیروانش را نیز تحت تعقیب قراردادند.

ساسانیان, شاپور یکم, بهرام یکم, نخبگان دینی, مانی, کرتیر, پارتو