رضا سمیع زاد - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) واحد قزوین
اسماعیل گلرخ ماسوله - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) واحد قزوین

در این مقاله آراء معرفت شناختی هجویری در باب جبر و اختیار بررسی می شود و در خلال آن برخی مسایل دیگر که به نحوی با آن در ارتباط هستند، مورد تحلیل قرار می گیرند. از آنجایی که برخی از متصوفه نظیر هجویری به این نتیجه رسیده اند که برای بر کنار داشتن آثارشان از انحرافات فکری و اجتماعی، تبیین معرفتی آن ها ضروری است لذا، تحلیل آرای آشکار و پنهان معرفتی صاحبان چنین آثاری در شناخت موضع معرفتی و مذهب آن ها بسی راهگشاست و ضروری به نظر می رسد. در بررسی دیدگاه های هجویری چنین به نظر می رسد که جز مسیله قبض و بسط که بیشتر ناظر بر حالات درونی و نفسانی انسان است، آن دسته از آرای او که به نحوی مربوط به اعمال و حوزه اختیارات و مسیولیت های انسانی است، غالبا متاثر از آراء ماتریدیه باشد.

جبر و اختیار, کسب, کشف المحجوب, معرفت شناسی, هجویری