محمدحسین اسکندری - عضو هییت علمی پژوهشگاه حوزه ودانشگاه
علی قربانی - عضو پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و دانشجوی مقطع دکتری رشته جامعه شناسی سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق
محمدحسن رستمی - دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

اسلام متضمن یک آیین اجتماعی است و زندگی اجتماعی بدون نظم و قانون معتبری که حقوق و تکالیف اعضاء را در هر زمینه مشخص کند ممکن نیست و در نبود قانون و وجود هرج و مرج، جامعه­ای شکل نمی گیرد.  با توجه به اینکه در هر جامعه، نظم و قانون، فلسفه خاص و مبانی ویژه خود را دارد، سوال این است که در جامعه اسلامی، نظم و قانون، فلسفه­اش چیست و از کدام چشمه می­جوشد پاسخ مفروض به سوال فوق این است که عمیق­ترین بنیاد نظم و سرچشمه اصلی احکام اجتماعی و حقوق و تکالیف متقابل اعضاء جامعه، ولایت­های متقابل به مفهوم عام است که از یک سو، هدایت افراد و عرضه احکام اجتماعی فطری از طریق وحی را در پی دارد و از سوی دیگر، ایمان و فرمانبری مردم از خداوند و در پی آن، نظم و وحدت و امنیت و عدالت و دیگر اهداف اجتماعی را به ثمر می­نشاند و صحنه زندگی خدا باوران را سرسبز می­کند. ولایتهای متقابل از اقسام عمده ولایت است که نخست از خدا آغاز می­شود و سراسر خلق خدا را فرا می­گیرد که نشانه­های اقتدار و عنایت و رحمت او در همه جا چشمگیر هستند و بازتاب آنها در جان انسان عاقل (که در آیات آفاقی و انفسی سیر می­کند) خداشناسی، خدادوستی و خداپرستی و در یک کلمه ایمان و ولایت متقابل مردم فرمانبردار و پرهیزکار نسبت به خداوند است که فرمود: ان اولیایه الاالمتقون و نعمت­های والاتر الهی را برای ایشان در پی خواهد داشت که ثمره ولایت ویژه و متقابل الهی نسبت به مومنان و پرهیزکاران است که فرمود: ... والله ولی المومنین یا والله ولی المتقین . هدف ما در این مقاله آن است که سوال بالا را تبیین، مفاهیم مربوط را تحلیل و پاسخ مفروض را به طور مستدل ارایه کنیم.[حسین1]   [حسین1]در این چکیده نیز، هیچ اسمی از روش تحقیق برده نشده است. نویسندگان مقاله این اشکال را برطرف کنند.

ولایتهای متقابل, ولایتهای متقابل اجتماعی, ولایت افراد هم سطح, ولایت افراد غیر هم سطح