مجید کافی - دانش آموخته حوزه علمیه قم و دانشجوی دکترای جامعه شناسی
رضا کلوری - دانش آموخته حوزه علمیه قم و دانشجوی دکترای جامعه شناسی

این مقاله درصدد است تا علاوه بر بررسی آرا و اندیشه های اجتماعی سیدجمال الدین اسدآبادی، ثابت کند که وی به عنوان یکی از پیشگامان جریان روشنفکری در میان حوزویان بوده است؛ ایشان نسبت به ایدیولوژی ها، نهضت ها، مکاتب فلسفی غرب، جغرافیای جهان و دگرگونی های اجتماعی جهان معاصر خود شناخت خوبی داشته و درباره آنها از دیدگاه یک عالم اسلامی روشنفکر ابراز عقیده کرده است. پس می توان مولفه ها و شاخص های اصلی روشنفکری وی را چنین برشمرد: اصلاح گرایی در اندیشه و معرفت دینی، توجه به اجتهاد، توسعه جهانی، تقریب مذاهب اسلامی، تجدد گرایی، تکامل گرایی اجتماعی، ملی گرایی، قانون گرایی، باور به آزادی اجتماعی، نگرش انتقادی به وضع موجود و عقل گروی

روشنفکر, سیدجمال الدین, روشنفکر متعهد, روشنفکر دینی, روشنفکر حوزوی, احیای دینی, مدرن گرایی, عقل گروی انتقادی, نواندیشی, نادانی ستیزی