سهیلا نمازعلیزاده - دانشجوی دکتری پژوهش هنر دانشگاه الزهرا(س)

داستان دژ هوش ربا یا قلعه‎ ذات الصور آخرین حکایت بلند و ناتمام مثنوی معنوی است. موضوع این داستان تلاش سه شاهزاده‎ جوان‎ برای وصال با شاهزاده خانم چینی است. در این مقاله برآنیم تا با روش توصیفی- تحلیلی و کتابخانه ای، برخی نمادهای کهن الگویی در این داستان را براساس اندیشه های‎ کارل گوستاو یونگ درباره کهن الگو تفسیر کنیم. این پژوهش نشان می دهد که امر مقدس وصال در این داستان تعبیری عرفانی از خویشتن یابی برای نایل آمدن به جایگاه رفیع انسان کامل است. معشوق یا زن در این داستان تصویری از آنیما یا کهنالگوی مادینه روان است که به گونهای رویایی ظاهر می شود تا در مراحل دشوار سفر، قهرمان وجوه تاریک خویشتن را بشناسد و جسم و جان را از هرگونه تعلقات مادی و خودخواهی تطهیر نماید؛ به عبارت دیگر، شاهزاده خانم چینی جنبه ناهشیار شخصیت شاعر و سه شاهزاده جوان است که در قالب زنی باوقار و نجیب ظاهر می‎شود تا آنها را برای یکی شدن با حقیقت ازلی و ابدی راهبری کند.

یونگ, کهن‎الگو, آنیما, قهرمان, داستان دژ هوش ربا