الیاس نورایی - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی کرمانشاه
مریم اسدیان - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی کرمانشاه

مفاهیم جدایی از عالم علوی، غربت روح در قفس تن، و بازگشت به اصل در ادبیات عرفانی ایرانی- اسلامی، غالبا در آثار تمثیلی و با زبانی نمادین بیان شده است. یکی از مهم ترین این آثار رساله کوتاه قصه الغربه الغربیه شیخ شهاب الدین سهروردی است. هدف ما در این مقاله این است که با روش توصیفی تحلیلی، مفهوم غربت غربی سهروردی در این رساله را که در قالب جغرافیای مثالی مطرح می شود، در مثنوی مولوی جست وجو کنیم و با توجه به تمثیل های شیخ اشراق، دریافت های تاویلی - عرفانی مولوی را طرح و تبیین نماییم و نشان دهیم که مشرق و مغرب مثالی سهرودی، ناکجاآباد و هورقلیای او و نیز اسیرشدن روح در چاه ظلمانی مغرب و طیران او که همان سیروسلوک به سوی مشرق عالم علوی است، در مثنوی چگونه نمود یافته است. از این طریق، به سرچشمه های مشترک این مفهوم، یعنی تاویل های قرآنی هر دو حکیم، دست می یابیم. شیخ اشراق و مولوی بلخی با تاویل قصص قرآنی و رموز این کتاب وحیانی توانسته اند نشان دهند که از طریق شهود، انسان می تواند هویت نوری نفس را به دست آورد و در یابد که جایگاه اصلی وی این دنیا نیست و برای بازگشت به اصل باید به شهود و تجرید روی آورد.

قصه غربه الغربیه, جغرافیای مثالی, مشرق و مغرب, شیخ اشراق, مثنوی