مهدی ماجدی اصل
مهدی یاسی
علیرضا معصومی

معمولترین نوع تجاوز به حریم رودخانه، ساخت پل بر روی آن می باشد. منظور از تجاوز به حریم رودخانه اشغال بخشی از فضای رودخانه و دشت سیلابی آن برای ساخت پل می باشد. غالبا اقتصادی تر شدن احداث پل ایجاب می کند که تجاوز چشمگیری به رودخانه و دشت سیلابی آن صورت گیرد که این تجاوز می تواند به صورت خاکریز در دشت سیلابی رودخانه یا درون خود بستر اصلی آن صورت گیرد که کاهش طول پل را به دنبال داشته، یا به صورت پایه های پل در بستر اصلی رودخانه ظاهر می گردد. در این حالت واکنشهای کوتاه مدت و دراز مدت جنبه های هیدرولیکی ، زیست محیطی، آبرفتی، ژیومورفولوژیکی و بیولوژیکی آنها در محدوده طرحهای مهندسی رودخانه قرار می گیرند که بایستی هر کدام از موارد ذکر شده بطور تخصصی، مورد بحث و تجزیه و تحلیل قرار بگیرند.(1)در این مقاله، از مدل RAS - HEC برای بررسی و تحلیل تغییرات رودخانه از نظر هیدرولیکی، استفاده شده است. مدل RAS – HEC برای شرایط جریان پایدار و به صورت یک بعدی، خصوصیات جریان را در راستای عمومی جریان بررسی می کند. این مدل با بهره گیری از اطلاعات صحرایی، نتایج قابل اعتمادی را از متوسط خصوصیات جریان (سرعت، عمق، تنش برشی و ...) ارایه می دهد و کاربرد عمومی در مطالعات رودخانه ای دارد (9). این مقاله سه حالت مختلف پل را مورد بررسی قرار داده است: 1-شرایط طبیعی و موجود در رودخانه 2-حالتی که تنها پایه های پل حذف شده است 3-حالتی که کل پل (پایه ها و بدنه پل) حذف شده است. ارزیابی نتایج حاصله نشان می دهد که در دبیهای معمولی و پایین، تاثیرات بدنه پل و پایه های پل کم بوده و مشکل ساز نمی باشد. به عنوان نمونه در دبی 81/28 متر مکعب بر ثانیه، تغییرات نسبتا ناچیزی در اکثر پارامترهای هیدرولیکی تا فاصله 100 متری بالادست پل مشاهده شده است. ولی در دبیهای بیشتر و سیلابی، تاثیرات بدنه پل و پایه های پل افزایش چشمگیری داشته به طوریکه امکان بروز خطرهای مختلفی تا فواصل زیادی از پل وجود خواهد داشت. که به عنوان نمونه برای دبی 180 متر مکعب بر ثانیه، تغییرات پارامترهای هیدرولیکی تا فاصله 400 متری بالادست پل مشاهده شده است و بیشترین شدت تاثیرات در محدوده پل و مقطع بالادست آن اتفاق افتاده است (2).