سام محمدی - دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشگاه مازندران
حسین خانلری بهنمیری - دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه مازندران
همایون مافی - دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری

انصاف به عنوان دریچه اصلی نفوذ اخلاق در حقوق و فقه اسلامی، مبنای بسیاری از احکام و قواعد فقهی و حقوقی محسوب می­ شود. انصاف، به عنوان رفتار خوشایند وجدان جامعه، موجب استقرار عدالت واقعی در جامعه اسلامی می­ گردد. بر همین اساس، انصاف نمی ­تواند در مقابل معاملاتی که در وضعیت اضطراری منعقد می­ شود سکوت کند. اصولا معاملات اضطراری معاملاتی صحیح محسوب می­ شوند، اما در برخی موارد (جایی که یکی از طرفین خصوصا طرفی که دارای موقعیت برتری می ­باشد، از این موقعیت اضطراری سوءاستفاده می ­نماید) نفوذ این معاملات دچار تردید می­ شود؛ چرا که انصاف، سوءاستفاده از موقعیت در قرارداد را نمی­ پذیرد. همان گونه که، نظام حقوقی کامن لا، طبق نظریه دکترین نامعقول، که انصاف هسته اصلی آن را تشکیل می دهد، آن را نمی­ پذیرد و فقها نیز با دید منصفانه، در قالب قاعده لاحرج و لاضرر، آن را نمی ­پذیرند.

انصاف, معامله اضطراری, سوءاستفاده از موقعیت, قاعده لاحرج, تسعیر