جلیل امیدی - دانشیار دانشگاه تهران
زکریا حسینی - دانشجوی دکتری فقه شافعی دانشگاه تهران

در فقه اسلامی به اجماع فقها، غیرمسلمانی که عمدی و عدوانی مسلمانی را بکشد، قابل قصاص است. همچنین اختلافی نیست که کشتن اهل حرب توسط مسلمان، سبب ثبوت قصاص نمی شود. مسیله مورد اختلاف، قصاص مسلمانی است که اقدام به کشتن غیرمسلمان معصوم الدم کرده است؛ یعنی کسانی که از آنان به عنوان ذمی، معاهد و مستامن یاد می شود. چهار نظریه فقهی در این باره مطرح شده است؛ بیشتر فقها قایل به نابرابری مطلق و عدم ثبوت قصاص هستند. بعضی برعکس قایل به مساوات مسلمان و غیرمسلمان در جنایات و مسیولیتهای ناشی از آن شده اند. برخی قایل به تفصیل در مسیله بوده و بعضی دیگر تکرار قتل غیرمسلمان را موجب قصاص و یا اعدام از باب حد دانسته اند. قانون گذار ایران در تازه ترین تصمیمات خود از میان نظریه های مورد اشاره، نظریه عدم مساوات و عدم ثبوت قصاص مسلمان به نفع غیرمسلمان را پذیرفته است. این مقاله با نقد دلایل و مبانی آرای فقهی، در نهایت، با استناد به مفاد آیات و احادیث ناظر به مسیله و روح کلی حاکم بر آنها، نظریه برابری و جریان دوسویه قصاص میان مسلمان و غیرمسلمان را پذیرفته است.

قصاص, مسلمان, ذمی, معاهد, مستامن, قانون مجازات اسلامی