عبدالواحد بامری - استادیار، دانشگاه ولایت ایرانشهر، ایران.

نظریه ی اطاعت از حاکم اسلامی، یکی از دیدگاه های برجسته در اندیشه ی سیاسی دیوبندیان حنفی مذهب است. از جمله ویژگی های گستره ی فرمان برداری از حاکم در نگاه دیوبندیان می توان به مشروط بودن این فرمانبری در مواردی چون: متابعت از حاکم در نیکی ها ، عدم اطاعت از حاکم در معاصی و گناهان و خروج و قیام علیه حاکمیت در صورتی که از او عصیان و نافرمانی صادر شود اشاره کرد. این پژوهش به تحلیل دلایل نظریه ی مذکور و نیز بررسی اصول و مبانی اطاعت از حاکم در نگاه دیوبندیان پرداخته است. نتایج حاکی از آن است که، پیروان مکتب دیوبندی بر این باورند که ارتباط میان دین و سیاست از الزامات حکومت به شمار می آید؛ متابعت و فرمان برداری از خلیفه ی اسلامی به صورت مطلق عنوان شده، و مقوله ی وابستگی به مذهب در منظومه ی فکری آنان، در حوزه اطاعت از حاکم، معنایی ندارد؛ بلکه آن چه برای احناف دیوبندی اهمیت دارد این است که زمامدار دینی، شرایط و مولفه های لازم برای نقش آفرینی در جامعه را داشته باشد. آنان بر این باورند که اطاعت از حاکم مبتنی بر ادله ی نقلی و عقلی می باشد.

دیوبندی, حاکم دینی, ادله ی عقلی حاکمیت