خشک شدن تالاب بین المللی هامون و افزایش ریزگردها در منطقه سیستان

مقدمه و هدف: طوفان های گرد و غبار رویدادهای طبیعی هستند که به طور گسترده در سرتاسر جهان در مناطق خشک و نیمه خشک به خصوص در عرض های ساب تروپیکال و تحت خشکسالی شدید اتفاق می افتند؛ اما در سال های اخیر وقوع طوفان های گرد و غبار به دلیل تخریب های گسترده بشر بر روی زمین و نیز تغییرات اقلیمی، ابعاد تازهای به خود گرفته است و به یک بحران جدی منطقه ای تبدیل شده است. تالاب بین المللی هامون به دلیل موقعیت جغرافیایی و به علت شیرین بودن آب آن مهم ترین تالاب بخش شرقی فلات ایران محسوب می شود. این تالاب از لحاظ اقتصادی برای ساکنان منطقه سیستان اهمیت به سزایی داشته و همچنین از نظر محیط زیستی یک منبع عظیم و مهم به شمار می رفته است که هم اکنون کاملا خشک گردیده است. در سیستان خشک شدن دریاچه هامون و اراضی کشاورزی که به علت خشکسالی رها شده اند، از کانون های بحرانی حرکت ماسه های روان و ایجاد ریز گردها در این منطقه هستند.مواد و روشها: با مرور منابع کتابخانه ای و اینترنتی اطلاعاتی در مورد دلایل خشک شدن تالاب هامون و اثرات آن در منطقه سیستان خصوصا در زمینه افزایش ریزگردها بدست آمد.نتایج: از اثرات محیط زیستی خشک شدن تالاب هامون در منطقه سیستان می توان به اختلال در روند طبیعی فعالیت های انسانی، حیات گیاهی و زندگی جانوری، کاهش آبهای جاری، افزایش شن های روان و ریزگردها اشاره نمود. مهم ترین اثرات طوفان های گرد و غبار بر منطقه عبارتند از : کاهش مواد غذایی موجود در سطح خاک در اثر افزایش فرسایش بادی ، کاهش نقل و انتقالات مواد غذایی در خاک، افزایش تخریب بافت و ساختمان خاک، قرارگرفتن بسیاری از روستاهای منطقه در محاصره شن های روان و مدفون شدن روستاها و اماکن در زیر توده های ماسه، افزایش آلودگی هوا و تهدید سلامت جسمی افراد. افزایش مرگ و میر، افزایش بیماری های تنفسی، قلبی عروقی، سرطان ریه و همچنین افزایش در پذیرش بیماران در بیمارستان ها به هنگام وقوع طوفان های گرد وغبار در مطالعات متعددی گزارش شده است. همچنین افزایش نابینایی به دلیل بریدگی ناشی قرنیه بر اثر برخورد ذرات شناز پیامدهای افزایش ریز گردها است. آسیب پذیرترین افراد کودکان، خردسالان و مردم با شرایط بد تنفسی مانند آسم، برونشیت، آمفیزم و ناراحتی های قلبی هسنتد. مهاجرت به شهرها و حومه آن ها و معضلات اقتصادی اجتماعی افزایش تراکم جمعیت شهری، از بین رفتن فرصتهای شغلی و بیکاری از پیامدهای افزایش ریزگردها در منطقه هستند.خلاصه: تنها مسئله ای که به این بحران دامن می زند ممانعت کشور افغانستان از ورود آب رودخانه هیرمند به هامون و زیر پا گذاشتن توافقنامه 151 است که در سال 1351 بین دو کشور ایران و افغانستان بسته شده است. همچنین نبود مدیریت منابع آبی یکی از مشکلات اصلی در منطقه سیستان است. درصورت اعمال مدیریت صحیح می توان حتی با حداقل آب جاری شده به منطقه، اقتصاد وحیات را دوباره در سیستان احیا کرد و جلوی بسیاری از بحران های درحال وقوع را گرفت. پیشنهاد می شود با دولت افغانستان در مورد رعایت قوانین بین المللی مبنی بر دادن حق آبه تالاب هامون بر طبق توافقات انجام گرفته بین دو کشور در سال ،1351 رایزنی و مذاکره صورت گیرد و این مسئله به صورت جدی پیگیری شود. الگوی کشت منطقه تغییر یابد و کشت گیاهانی که از سازوکارهای قابل قبولی در مقابله با خشکسالی برخوردار باشند، مد نظر قرار گیرند. افزایش جمعیت، نیاز روزافزون به مواد غذایی با وجود محدود بودن منابع آب و خاک نیاز به کشت های متراکم را ضروری می سازد. کشت محصولات گلخانه ای یکی از راهکارهای مقابله با محدودیت منابع می باشد. به منظور حفظ اشتغال روستایی، ترویج فعالیت های نوین کشاورزی و ماندگاری آنها در روستا در شرایط بحرانی خشکسالی اخیر مد نظر قرار گیرند. در جهت افزایش فرهنگ عمومی در برخورد با ریزگردها و استفاده از ماسک در هنگام وقوع طوفان های شن اقدامات مناسب انجام گیرد.

Keywords:

تالاب بین المللی هامون , سیستان , تغییرات اقلیمی , ریزگردها , اثرات محیط زیستی