امین رادمنش - خلبان و کارشناس ارشد هوافضا، دانشگاه مالک اشتر، تهران، ایران
محمدعلی شاهی آشتیانی - دانشیار دانشگاه مالک اشتر، مجتمع دانشگاهی هوافضا، تهران، ایران
یوسف عباسی - استادیار دانشگاه مالک اشتر، مجتمع دانشگاهی هوافضا، تهران، ایران

کاکپیت یا جایگاه قرارگیری خلبان جهت هدایت هواپیما یکی از اصلی ترین مباحث در طراحی هواپیما محسوب می شود تمامی کاکپیت هواپیماهای امروزی به صورت Glass Cockpit طراحی می شوند و کنترل تمامی سیستم های هواپیما بر عهده کامپیوترهای مربوطه قرار دارد. و در این بین انسان به عنوان کاربر این سیستم نقش نظارتی دارد. دغدغه اصلی طراحی اینگونه کاکپیت ها تعامل بین انسان و کامپیوتر می باشد تا تداخلی بین آنها به وجود نیاید. در سیستم های پیچیده طراحان با زیر سیستم های مختلفی مواجه هستند که هر کدام باید وظایف خود را به درستی انجام دهند تا در نهایت سیستم به هدفی که برای آن طراحی شده است دست یابد. ممکن است که الزامات ایمنی در هر کدام از زیر سیستم ها مطلوب باشد ولی در ترکیب زیر سیستم ها با یکدیگر ایمنی کل سیستم به مخاطره بیفتد. در بحث ایمنی در طراحی کاکپیت هواپیما، شاید تمامی تجهیزات اویونیک، نشان دهنده ها و کنترل کننده ها در سطع قابل قبولی از ایمنی طراحی شده باشند اما در هنگام کارکرد با یکدیگر و یا در برداشت و تفسیر اطلاعات نشان داده شده، خلبان دچار اشتباه و سردرگمی شده و باعث ایجاد سانحه گردد. در این حالت باید در طراحی جدا ازبررسی سطح ایمنی هر زیر سیستم، سطح ایمنی کل سیستم و کارکرد آنها نیز مورد بررسی قرار گیرد. در این مقاله با استفاده از مفهوم SHELL در ایمنی تعاملات بین خلبان و سخت افزار (کاکپیت هواپیما) بررسی و مدل می شوند.

طراحی کاکپیت، مدل SHELL، در ایمنی، درخت خطا، ارزیابی ایمنی