علی خضری - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس بوشهر

احساس مسئولیت ادیب در برابر مسائل مربوط به جامعه را تعهد ادبی می­گویند که یکی از مهم ترین موضوعات ادبی در چند دهه اخیر به شمار می­رود. شاعر یا نویسنده­ای که به ارزش­های انسانی پایبند است و احساس می­کند که آن ها در حال سست شدن و تباهی هستند و خود را ملزم به انعکاس چنین مسائلی در شعر و نثر خود می­داند، در حقیقت در راه تعهد ادبی گام برداشته است. هاشم الرفاعی شاعر معاصر مصری نیز از جمله کسانی است که با تاثیرپذیری از اوضاع سیاسی و اجتماعی حاکم بر جامعه، شعرش را وقف رسالت خویش و بیان رنج ها و آرزوهای مردم سرزمین مصر نموده است. در این پژوهش با روشی توصیفی- تحلیلی به این سوال اصلی پاسخ داده شده است که عوامل پیدایش و مهم ترین جلوه های تعهد ادبی در شعر هاشم الرفاعی چیست یافته ها نشان می دهد که اوضاع نابسامان جامعه مصر به خاطر حاکمیت استبداد و نفوذ استعمارگران از عوامل اصلی گرایش شاعر به انجام تعهد ادبی وی است. او مدافع سرسخت ظلم­ستیزی و دعوت به اتحاد بوده و بدین طریق هنر خویش را در خدمت هدفی والا و رسالتی انسانی قرار داده­ است. ستایش آزادی خواهان و مقابله با حاکمان فاسد از درون مایه های پربسامد در شعر شاعر است.

شعر معاصر عربی, تعهد ادبی, مصر, هاشم الرفاعی