روح انگیز کراچی - پژوهشگاه علوم انسانی

شهر­آشوب­های مهستی تعریضی است به شاعران ستایشگر و ممدوحان شیفته ی قدرت در جامعه­ای طبقاتی که مدیحه اعتبار خاصی داشت و ارزش حاکمان به مدیحه سرایان درباری بود. هدف این مقاله شناخت نشانه­های پنهان این رفتار کنایی در معانی ضمنی شعر زنی شاعر در قرن ششم هجری قمری است. دوره ی سلجوقی به لحاظ شعری دوره ی اوج رونق شعرهای مدحی بود، اما مهستی برخلاف شاعران ستایشگر، شعرهای اجتماعی واکنشی سرود. چرایی این موضوع در مقاله ی حاضر با رویکرد جامعه شناسی ادبیات در سه بخش بررسی گردید، الف: نخست شرایط سیاسی، اجتماعی دوره ی مورد بحث و تاثیر آن بر شعر مطالعه گردید و جریان شعر ستایشی و کارکرد آن مورد بررسی قرار گرفت. ب: به سنت­های فرهنگی محدود کننده که زن را از مقابله ی رویارو برحذر می­کند و همچنین به وضعیت زنان و شرایط زنی شاعر اشاره شد. پ: با برداشت کلی از شهرآشوب­های مهستی و تبیین رفتار زنانه او در برابر جریان شعر مدحی، مقاله نتیجه می­گیرد که مهستی نخستین زن شاعری است که با رفتاری خردمندانه در قالب رباعی، شعر اجتماعی شهرآشوب را در مقابل مدح پادشاه و درباریان به شناخت و ستایش طبقه ی کارگر و مشاغل آن ها اختصاص داد و به گونه­ای کنایی اعتراض خود را نسبت به شاعران مدیحه­سرا و ممدوحان نشان داد و مدح را که خاص طبقه ی خواص بود از اعتبار انداخت.

مهستی, شهرآشوب, شعر اعتراضی, شعر غنایی, دوره ی سلجوقی, شعر زنانه