محمد بارانی - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان
ایوب امیدی - کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان

در شناخت هرچه بهتر یک اثر ادبی به ویژگی بیان مطالب و نحوه ی خاص ایراد آن توجه  می­شود. بین زبان یک اثر و ذهن و روح صاحب اثر ارتباط تنگاتنگی برقرار است؛ چرا که ابزار یک نویسنده در انتقال اندیشه و احساسات وی، واژگان و الفاظ­اند. از جمله امکاناتی که باعث زایش موسیقی درونی شعر است، می­توان به صنایع بدیع لفظی از قبیل انواع سجع، انواع جناس و انواع تکرار اشاره کرد. جناس یکی از ابزارهای ایجاد موسیقی در کلام و از انواع قاعده افزایی است و کارکردهای مختلفی دارد. فروغی بسطامی از شاعران توانای عصر قاجار(قرن سیزدهم هجری) است. وی مدتی از عمر خود را به مدح شاهان قاجاری به ویژه ناصرالدین شاه گذراند. او در فن غزل سرایی از استادان مطرح این دوره است. روش به کار رفته در این مقاله توصیفی- تحلیلی و استناد به آمار است به این گونه که پس از تعریف، به استخراج دقیق بسامد انواع جناس و تحلیل آن­ها پرداخته شده است. نتایج بررسی نشان می­دهد جناس اشتقاق با 8/16 % بیش­ترین بسامد و جناس مرکب با .1% کم­ترین بسامد را در غزل­های شاعر دارند.

فروغی بسطامی, غزل, بلاغت, بدیع لفظی, جناس