محسن ابوطالبی اصفهانی - استادیار، دانشکده عمران و حمل و نقل، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
مهرداد رضوانی - دانش آموخته کارشناس ارشد، دانشکده عمران و حمل و نقل، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

مهم ترین سرمایهحمل­ونقل زمینی که نقش مهمی در صنعت حمل ونقل، توسعه پایدار و رشد اقتصادی دارد، راه­ها هستند. برای حفظ و بهبود آنها، شرایط تردد وسایل­نقلیه، سیستم های کنترلی و مقررات حمل ونقل باید به طور صحیح و هماهنگ با یکدیگر عمل کنند. در این خصوص تطابق مقدار عوارض که باید هزینه­های ساخت و بهره­برداری را پوشش دهد با مقدار خسارت  وارد شده به سازه روسازی، اهمیت بسزایی دارد. بنابراین هدف این پژوهش ارزیابی عوارض دریافتی و تعیین هزینه عبور انواع وسایل نقلیه متناسب با میزان خسارت وارد شده به راه­ها است. بدین منظور از داده های سیستم هوشمند تردد شمار و توزین در حال حرکت (WIM) نصب شده در محور اصفهان-مورچه خورت و اصفهان- نایین، استفاده شده است. بر اساس این اطلاعات و نحوه کلاس بندی خودروها، تعداد عبور هر کلاس در هر محور، شمارش ­شد. ضریب­بار هم ارز هر کلاس با استفاده از ضریب­بار هم ارز محورها محاسبه و با محاسبه ارزش سالیانه یکنواخت مسیر با در نظر گرفتن هزینه سرمایه گذاری اولیه و بدون آن و با بهره 20%، هزینه عبور هر کلاس در هر کیلومتر بدست آمد. عوارض یک کیلومتر از مسیر مشابه و درآمد حاصل برای هر کلاس نیز تعیین شد. نتایج حاکی از آن است که هیچ تناسبی بین خسارت وارده و عوارض دریافتی از هر کلاس وجود ندارد و خودروها با کمترین آسیب رسانی به روسازی، بیشترین عوارض را پرداخت می­کنند. عوارض دریافتی پاسخگوی تمام هزینه­ها نبوده و فقط هزینه­های بهره­بردای را در صورت دریافت، تامین می­کند. همچنین استفاده از سیستم WIM  جهت کنترل بارها و توزیع آن روی محورهای باربرها با توجه به اطلاعات کسب شده و وضعیت موجود راه­ها، ضروری است که وضعیت محور اصفهان-نایین گواه برآن است. بنابراین بایستی درخصوص عوارض دریافتی دیدگاه­ها کاملا تغییر کند و علاوه بر تطابق با میزان خسارت وارده، با توجه به نوع راه و مقدار تردد تعیین شود.    

عوارض عبور, صدمه راه, تردد شمار, WIM, سامانه هوشمند