عذاب جاویدان: عدالت و عشق الهی

  براساس آموزه های دینی ادیان بزرگ توحیدی، خداوند در جهان دیگر و در روز داوری بر اعمال و نیات همگان داوری خواهد کرد و این داوری عادلانه است. او به هر عملی، حتی کوچک ترین آن ها، رسیدگی خواهد کرد و جزای همگان را خواهد داد و از جمله، برخی گناهکاران را به عذاب جاویدان محکوم خواهد کرد. در مورد این آموزه دینی دست کم دو اشکال مهم طرح شده است: 1. عذاب جاویدان با عدالت الهی ناسازگار است؛ 2. عذاب جاویدان با عشق الهی ناسازگار است. متفکرانی چون آنسلم و جاناتان ادواردز سعی کرده اند سازگاری عذاب جاویدان با عدالت خدا را نشان دهند و آکویناس هم بر سازگاری عذاب جاویدان و عشق الهی استدلال کرده است. در سنت اسلامی نیز تلاش هایی برای طرح بحث از امکان سازگاری عذاب جاویدان اخروی با عدل الهی شده است که از نمونه های برجسته و متاخر آن دیدگاه مرتضی مطهری در عدل الهی است. در این مقاله، استدلال می کنم که گرچه همه این استدلال ها میزان قوت و ضعفشان یکسان نیست، همه آن ها در پاسخ اخلاقی موجه به اشکال های طرح شده، ناکام می مانند.

Keywords:

عذاب جاویدان , عدالت الهی , عشق الهی , آنسلم , آدامز , آکویناس , مطهری